Ղազախստանում ստեղծված սուր ճգնաժամը, դրա միջանկյալ հանգուցալուծումը՝ կապված երկրում ՀԱՊԿ ուժերի տեղակայմամբ, մեծ հետաքրքրություն են առաջացնում աշխարհում՝ ինչպես քաղաքական գործիչների շրջանում, այնպես էլ փորձագիտական շրջանակներում, գրում է Regnum.ru-ն:
Ղազախստանի նախագահ Կասիմ-Ժոմարտ Տոկաևը, ցուցարարներին անվանելով «միջազգային ահաբեկիչների բանդա», դիմեց ՀԱՊԿ-ի օգնությանը, թեև շատերը հասկանում են, որ Ղազախստանի անկարգությունների արտաքին գործոնը թաքցնում է ավելին' սոցիալ-տնտեսական խնդիրների սրում, իշխանության տեխնիկական և քաղաքական անհաջող անցում Նուրսուլթան Նազարբաևից Քասիմ Ժոմարտ Տոկաևին և այլն:
Հետագայում այս իրադարձությունները մեկ անգամ չէ, որ նկարագրվելու և վերլուծվելու են փորձագետների կողմից: Խոսքը ոչ միայն Ղազախստանի ներքին խնդիրների մասին է, այլ նաև միջազգային լուրջ ենթատեքստի՝ պայմանավորված այն հանգամանքով, որ երկիրը կայուն դիրք ունի աշխարհում։ Նավթով հարուստ հանրապետությունը՝ մեծությամբ 9-րդ պետությունը, ներգրավել է օտարերկրյա ներդրումներ, անդամ է ՀԱՊԿ-ին, Շանհայի համագործակցության կազմակերպությանը և Եվրասիական տնտեսական միությանը։ Իսկ Թյուրքական պետությունների միությունում (ԹԹՄ) նա զբաղեցրել է եթե ոչ առաջնորդի, ապա առաջատարներից մեկի դիրքը: Այժմ, ինչպես գրում է թուրքական Daily Sabah-ը, «երկար ժամանակ Կենտրոնական Ասիայի նախկին խորհրդային հանրապետություններում ամենակայուններից մեկը համարվողի կերպարը ծանր հարված է ստացել»։ Բայց ումի՞ց։ Թուրք քաղաքագետ և Կենտրոնական Ասիայի փորձագետ Բունյամին Յեշիլը պնդում է, որ ինքը համաձայն չէ նրանց հետ, ովքեր կարծում են, որ «Ղազախստանի միջոցով որոշակի ուժեր հարվածել են միայն Ռուսաստանին, որպեսզի թուլացնեն այն և տորպեդահարեն ինտեգրումը հետխորհրդային տարածքում»: Նրա խոսքով' հարված է հասցվում նաեւ Թուրքիային:
Նա կոչ է անում ուշադրություն դարձնել նոր ինտեգրացիոն ասոցիացիայի՝ Թյուրքական պետությունների միության գագաթնաժողովի որոշումներին, որը տեղի է ունեցել 2021 թվականի նոյեմբերին Ստամբուլում։ Խոսքը ղազախերենի լատինական այբուբենի անցման, տեղեկատվության փոխանակման կազմակերպման և մաքսային հսկողության ընթացակարգերի պարզեցման մասին է՝ Ղազախստանի և Թուրքիայի միջև տնտեսական և ռազմաքաղաքական դաշինք ստեղծելու համար։ Այդ կապակցությամբ Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը առաջ է քաշել «վեց պետությունների եւ մեկ ազգի» թեզը։
Այդ իսկ պատճառով Յեշիլը կարծում է, որ «միայն Ռուսաստանի միջամտությունը լայն իմաստով կվնասի նրան», թեև նշում է, որ ավելի հաճախակի են դարձել հրապարակումները, որոնք պարունակում են դատողություններ, թե «Ղազախստանի իշխող վերնախավը կարող է եվրոպական ինտեգրում իրականացնել միայն Թուրքիայի հետ դաշինքի միջոցով», իսկ Թյուրքական պետությունների միությունը «դառնում է Արեւմուտքի գլխավոր զենքը Ռուսաստանի եւ Չինաստանի դեմ պայքարում»։
Այժմ թուրքական Cumhuriyet թերթը «զարմանքով» նշում է. «ՀԱՊԿ երկրներն արագ արձագանքեցին Ղազախստանի նախագահ Տոկաևի օգնության խնդրանքին՝ երկիր ուղարկելով խաղաղապահ զորախումբ», և «պետք է սպասել ղազախական ցնցումների և ահաբեկչական խմբավորումների արտաքին ծագման նպատակային հաստատմանը»։ Ղազախստանի աղմկահարույց իրադարձությունները, ամենայն հավանականությամբ, որոշ ժամանակ կշարունակվեն։ Անկարան կասկածում է, որ այս խաղը խաղում է ղազախական վերնախավի որոշակի հատված։ Նրանք ուշադրություն են հրավիրում նաեւ այն փաստի վրա, որ Ղազախստանում տեղի ունեցած անկարգությունները համընկել են Ռուսաստան-ԱՄՆ-ՆԱՏՕ գագաթնաժողովների նախապատրաստման հետ։ Ըստ Habertürk թուրքական հրատարակության՝ «ամեն ինչ նոր է սկսվում», և շուտով «Արևելյան Թուրքեստանը» կդառնա մեծ խաղի ասպարեզ։ Թուրքիայի ԱԳՆ-ն ասել է, որ «ուշադիր հետևում է Ղազախստանի իրադարձություններին» և «մեծ նշանակություն է տալիս բարեկամ պետության կայունությանը»։ Նման «կենտրոնացման» համար Թուրքիան իր պատճառներն ունի։
Այնտեղ, ինչպես և Ղազախստանում կա իշխանության փոխանցման և գնաճի խնդիր: Իսկ գլխավոր գործոնը բնական գազի և վառելիքի թանկացումն է՝ չխոսելով արդեն երաշտի մասին: Թուրքիայում նույնպես ամեն ինչ կարող է բռնկվել «հանկարծակիորեն»:
