Ք.գ.դ., պրոֆեսոր Վահե Դավթյանը գրել է․
«Հայ-ադրբեջանական ՛՛գազային սիրավեպի՛՛ զարգացման շուրջ
Դեռևս անցած տարվա հոկտեմբերին Բաքուն ՀՀ ՏԿե փոխնախարարներից մեկի շրթերով հայտարարեց Հայաստան բնական գազ արտահանելու հեռանկարի մասին:
Արդեն այսօր Ալիևը անձամբ է խոսում դրա մասին, ինչը փաստացի նշանակում է, որ Բաքվի մոտ հայաստանյան ուղղությամբ ամեն ինչ շատ լավ է ընթանում: Հայաստանի գաղութականացման ծրագրի երկրորդ փուլն ավարտին է մոտենում՝ արդեն նաև տնտեսական էքսպանսիայի տեսքով: Հաջորդ փուլերը ևս ուրվագծվում են: Դրանք առնվազն երկուսն են՝ Սյունիք և Սևան:
Այժմ Ադրբեջանից գազի ներկրման տեխնիկական ու տնտեսական հարցերի շուրջ: Դեռևս սահմանափակվեմ մի քանի դիտարկմամբ:
1. Առանցքային խնդիրը լոգիստիկան է: Ո՞ր երթւղով է Բաքուն պատրաստվում Հայաստան գազ արտահանել: Տարբերակներն այս պահին երկուսն են.
ա) Վրաստանի տարածքով՝ գործող Կարմիր կամուրջ-Սևքար-Բերդ մայրուղային գազամուղին միանալով,
բ) խորհրդային տարիներին գործող Ղազախ-Երևան գազամուղի վերականգման միջոցով:
Առաջին տարբերակը հավանական է թվում՝ հաշվի առնելով 2022 թ.-ին այդ ճանապարհով գազի ներկրման փորձը, երբ վերանորոգման նպատակներով դադարեցվել էր Հյուսիսային գազամուղի շահագործումը: Երկրորդը ենթադրում է լուրջ ենթակառուցվածքային լուծումներ, որոնք դժվար թե այս պահին Հայաստանը կկարողանա ապահովել:
2. Անկախ լոգիստիկայից, Հայաստանի ամբողջ գազատրանսպորտային համակարգը պատկանում է ռուսական ՛՛Գազպրոմին՛՛: Ուստի, Ադրբեջանից կներկրվի գազը, Թուրքմենստանից, թե Եգիպտոսից, միևնույն է՝ երկրի ներսում սակագնային քաղաքականություն թելադրողը հենց ՛՛Գազպրոմն՛՛ է լինելու: Այս խնդիրը լուծելու համար Երևանը պետք է նախ խզի 2013 թ.-ի ՛՛գազային համաձայնագրերը՛՛՝ հայտնվելով միջազգային արբիտրաժային գործընթացի ծանր բեռի տակ, որը դժվար թե կարողանա թոթափել: Միաժամանակ, Երևանը պետք է պատրաստ լինի գնել ամբող համակարգը, ինչի համար չունի անհրաժեշտ միջոցներ: Սակայն ընդհանուր առմամբ սրանք տեխնիկական հարցեր են, ու պետք չէ բացառել, որ Մոսկվան ու Բաքուն կարող են գալ ընդհանուր հայտարարի:
3. Գազ մատակարարելով Հայաստան՝ Բաքուն դառնում է մեր էներգետուկ ու, հետևաբար, տնտեսական անվտանգության առանցքային ակտորներից մեկը: Ավելին, դա թույլ է տալու Ապշերոնի սուլթանին առաջիկայում հստակեցնել Մեծամորի ԱԷԿ-ի փակման պահանջը: Հատկանշական է, որ գազի մատակարարման մասին հայտարարության մեջ խոսք գնաց նաև Հայաստանի ու Ադրբեջանի միջև էլեկտրաէներգետիկ ցանցի ձևավորման մասին: Այս սցենարի իրականացման պարագայում Ադրբեջանը էժան գազ ու էլեկտրաէներգիա կարտահանի Հայաստան՝ լեգիտիմացնելեվ ԱԷԿ-ի կոնսերվացման պահանջը: 2018-ից ի վեր Հայասատանում իրականացվող հակամիջուկային քաղաքականությունը ուղղված է հենց դրան:
4. Դիվերսիֆիկացիան ու ադրբեջանականացումը համարժեք երևույթներ չեն: Ռուսական ազդեցության տակից Հայաստանը դուրս բերելու փորձերի ներքո մեզ դարձնելու են դե-ֆակտո թուրք-ադրբեջանական գաղութ՝ առանց պատմության ու ինքնության, առանց արդյունաբերության ու արտաքին անվտանգային ու տնտեսական շահերի: Գազի մատակարարումն ընդամենը առաջին քայլերից է լինելու:
5. Մի փոքր, բայց կարևոր շտկում: Ալիևը զուգահեռ է անցկացնում Վրաստանի հետ՝ ասելով, որ Ադրբեջանը ապահովում է Վրաստանի գազի պահանջարկի 100%-ը:
Տնտեսական միֆերին հավատացողների համար նշեմ, որ 2024 թ. հունվար-փետրվար ամիսներին Վրաստանը նույնքան գազ է ներկրել Ռուսաստանից, որքան Ադրբեջանից»:
