Yerevan.Today-ի տաղավարում հյուրընկալվել է  ՀՀ երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի գրասենյակի ղեկավար Վիկտոր Սողոմոնյանին և Ռոբերտ Քոչարյանի փաստաբան Հայկ Ալումյանին:

Ծավալուն հարցազրույցում անդրադարձել ենք Ռոբերտ Քոչարյանին առաջադրված մեղադրանքի և գործի վերաբերյալ բազմաթիվ հարցերի և երկրորդ նախագահի՝ քաղաքականություն հնարավոր վերադարձին:

Ներկայացնում ենք հարցազրույցի տեսանյութերը՝ հատվածաբար և սղագրություններով:

Սևակ Հակոբյան - Այս օրերին Հայաստանի քաղաքական, իրավական օրակարգի ամենաթեժ թեման կարելի է համարել մարտի 1-ի վերաբերյալ նոր բացահայտումները և ՀՀ երկրորդ նախագահի կալանավորումը: Հատուկ քննչական ծառայության (ՀՔԾ) պետն արդեն երկրորդ մեծ հարցազրույցն է տալիս, և որոշակի հարցեր է առաջացնում հարցազրույցով, ինչը բնական է:

Այսօր մենք հյուրընկալել ենք ՀՀ երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի գրասենյակի ղեկավար պարոն Վիկտոր Սողոմոնյանին և պաշտպան պարոն Հայկ Ալումյանին:

Սևակ Հակոբյան - Առաջին հարցազրույցից հետո՝ Հանրային հեռուստաընկերության, փաստաբանները միաբերան նշեցին, որ ՀՔԾ պետը ճնշում է գործադրում դատարանների վրա` հայտարարելով, թե անհրաժեշտ է համարում Ռոբերտ Քոչարյանի կալանքի որոշման պահպանումը: Երեկ «Ազատություն» ռադիոկայանի հետ հարցազրույցի ընթացքում հայտարարեց, որ ոչ միայն ճնշում չի գործադրել, քանի որ ինքը չի նշանակում դատավորին, ուրեմն դատավորը կաշկանդված չէ, այլև երկու անգամ հաստատեց, որ այո, նա պետք է մնա կալանքի տակ:

Պարոն Ալումյան, դուք ինչպե՞ս եք գնահատում այդ հայտարարությունը:

Հայկ Ալումյան - Ես անձամբ համարում եմ, ՀՔԾ պետի ցանկացած արտահայտություն ունի բավականին լուրջ կշիռ, այդ հարցազրույցն ունի շատ մեծ լսարան, բնական է, և այդ լսարանի զգալի մասը պատրաստ է ընդունել որպես կայացած փաստ այն ինչ ասում է ՀՔԾ պետը: Այսինքն, քննադատաբար չեն վերաբերում նրա յուրաքանչյուր ասածին, այլ ընդունում են որպես վերջնական ճշմարտություն:

Սևակ Հակոբյան - Իսկ գուցե նա է՞լ է ներկայացնում որպես վերջնական ճշմարտություն:

Հայկ Ալումյան - Սա հարցի մյուս կողմն է: Այսինքն, լսարանն այդպես է ընկալում ՀՔԾ պետի ասածը: Եթե դա այդպես է, ՀՔԾ պետը պետք է առանձնահատուկ նրբանկատություն դրսևորի երբ որ խոսում է այս աստիճանի նուրբ թեմաների մասին: Մասնավորապես, ինքը երբեք այսպիսի հարցազրույցներում չպիտի անի այնպիսի հայտարարություններ, որ որևիցե մեղադրյալի մեղքն արդեն հաստատված է: Ինքը խոսում է ՀՀ անունից՝ որպես պաշտոնատար անձ, քննություն իրականացնող մարմնի ղեկավարն է, և ինքը պիտի շատ զգույշ արտահայտություններով ասի այն, ինչ փորձում է ասել: Ինքը պիտի ոչ թե կիրառի այսպիսի արտահայտություններ` պարոն Քոչարյանը արել է այս կամ այն, ինքը պիտի ասի, որ մենք մեղադրում ենք պարոն Քոչարյանին, որ նա կատարել է այս կամ այն, կամ մենք գտնում ենք, որ հիմքեր կան կամ կային պարոն Քոչարյանին կալանավորելու:

Ի տարբերություն իմ բերած տարբերակի, պարոն Խաչատրյանը կիրառում է նախ այնպիսի արտահայտություններ, որոնք կոպտորեն խախտում են պարոն Քոչարյանի անմեղության կանխավարկածը, այսինքն՝ ինքը հաստատված ձևով է ասում, որ պարոն Քոչարյանը կատարել է այս կամ այն: Սա շատ վտանգավոր բան է` մեկ, որ խախտվում է անմեղության կանխավարկածը, երկու՝ որովհետև լսարանի մի զգալի մաս համարում է դա որպես արդեն վերջնականապես հաստատաված:

Սևակ Հակոբյան - Պարոն Սողոմոնյան, Դուք շարունակու՞մ եք մնալ ձեր մտքին, որ ՀՔԾ պետն այս քայլով ճնշում է դատարանի, դատավորի վրա:

Վիկտոր Սողոմոնյան - Ընդհանուր գործընթացը եթե Դուք դիտարկեք, այսինքն՝ եթե մենք վերադառնանք ամենասկզբին, երբ որ հայտարարվեց նոր դրվագի գոյության մասին, հետո, երբ որ որպես վկա կանչվեց նախագահ Քոչարյանը, հետո ներգրավվեց որպես մեղադրյալ և հետո կալանավորվեց, այս ամբողջ գործընթացի մեջ Դուք կարող եք տեսնել, չեմ ուզում ասել ոչ իրավական տարևեր, այլ՝ ոչ իրավական գործընթաց` անտեսանելի ձեռքի օգնությամբ: Այ էդ արագ նիստ նշանակելը գիշերով, միտումը՝ անպայման կալանքի որոշում կայացնելու, որը, ինչպես գիտեք, բողոքարկվել է, և որը կարող եմ հստակ ասել՝ որևէ հիմք չունի: Այսինքն, հանգիստ կարելի էր ընտրել խափանման բոլորովին այլ միջոց, քան այն, որը հիմա ընտրված է, որը բացարձակ ապօրինի է, և դա միայն իմ կարծիքը չէ:

Ճնշումներն այնպես չէ, որ անսպասելի էին այս իրավիճակում: Եվ գիտե՞ք, այսքանից հետո ասել, որ ճնշումներ չկան, կամ փորձ չի արվել ճնշում գործադրել այդ հայտարարություններով, այն էլ մեկը Հանրային, պետական հեռուստաընկերությամբ, մյուսը՝ «Ազատություն» ռադիոկայանով ... Երկու ելույթ էր, երկու տեղն էլ նույն միտքը կրկնվում է, և, փաստորեն, հիմնավորումը մեկն է` ասում է՝ գիտե՞ք, տարօրինակ կլիներ, որ մենք ենք որոշել, հիմա ասենք՝ չէ, այդպես չի: Հիմա ուշադրություն դարձրեք, որ բոլոր մյուս մասերով, երբ հարց են տալիս, ասում է՝ դե գործը դինամիկ ընթացք ունի, մի տեղից սկսվում է, մյուս տեղով անցնում է, երրորդ տեղով վերջանում է: Գործը դինամիկ ընթացք ունի, իսկ խափանման միջոցի ընտրությունը ոչ մի դինամիկայի չի՞ ենթարկվում: Սա մեկ:

Երկրորդը, դուք ՀՔԾ պետի վերջին ելույթներից՝ սկսած հուլիսի 3-ից մինչև հիմա, կարող եք մի հետաքրքիր միտում նկատել, որ լողացող մեղադրանք է: Եթե առաջին հայտարարությունը կարդաք, հստակ շեշտ դրված է նրա վրա, որ ընտրությունները կեղծվել են, և հանրության լայն զանգվածը համաձայն չէր այդ ընտրության հետ և բիրտ ուժի կիրառմամբ այդ ընտրությունների արդյունքները վերանայվեցին, և նախագահն էլ սահմանդրական կարգը տապալեց: Այս կետից սկսած մինչև հիմա մի ահռելի ճանապարհ է անցել ՀՔԾ-ն՝ շատ հաճախ իրար հակասող կտորներով, շատ հաճախ կտրուկ փոփոխություններով և ամեն դեպքում սկզբից մինչև հիմա բացարձակ անհամոզիչ փաստարկներով:

Այն, որ փորձ է արվում ճնշում գործադրել դատարանի վրա, այսքանից հետո իմ կարծիքով այս հակաիրավական գործընթացի մեջ բացարձակ զարմանալի չէ: Հակառակը, գուցե մենք զարմանայինք եթե որոշակի փորձ չլիներ ճնշում գործադրել դատարանի վրա:

Սևակ Հակոբյան  - Պարոն Սողոմոնյան, «Ազատության» հետ զրույցում ՀՔԾ պետի հայտարարությունը մի տեսակ տարբերվում էր, նա ասում էր՝ հո մենք չե՞նք ասում, որ ընտրություններն են կեղծվել, ասում ենք՝ հանրության լայն շրջանակների կարծիքով, բայց Սահմանադրական դատարանի որոշումն ու ընտրության պահը թողնում ենք մի կողմ:

Վիկտոր Սողոմոնյան - Այս գործում ամեն ինչն է այդպես: Տեսեք, օրինակ՝ կապակցում են, մի շղթա են կազմում, ասում են՝ ընտրությունները կեղծվել են, հետո էլ սահմադրական դատարանի դատավորների վրա ճնշում է գործադրվել, հետո էլ՝ բիրտ ուժ է կրառվել, զորք է մտցվել, ֆիլմի սցենար են պատմում: Հետո պարզվում է, որ այդ գործը ոչ մի քննադատության չի դիմանում:

Սահմանադրական դատարանի վրա ճնշում գործադրելու մասով դուք գիտե՞ք ինչ սկանդալի մեջ են իրենք հայտնվել ըստ էության: Մարդը, ում միջոցով իրենք այդ դրվագը ներկայացնում էին, այն էլ՝ սենսացիայի հավակնող ինչ-որ բանով, պարզվում է, որ նման բան ընդհանրապես չի եղել: Պարզվեց, որ մարդը պատմել է մի բան, ՀՔԾ-ն՝ մեկնաբանել բոլորովին այլ կերպ: Գիտե՞ք, այս ամենի արդյունքում ինչ էլ որ լինի, դատարանը ինչ որոշում էլ կայացնի (ես հուսով եմ, որ արդար որոշում կկայացնի), այս ամենի արդյունքում մենք պետք է արձանագրենք առնվազն մի բան` սարսափելի հարված է հասցվել իրավական համակարգի հեղինակությանը: Ես վստահ եմ, որ ցանկացած իրավաբան գործընկեր սա կհաստատի, որ չկա մի մարդ, որ որոշակի կասկածով չանդրադառնա այս գործին, նույնիսկ եթե կողմնակալ է:

Օրինակ՝ ասում է` փաստերը չգիտեմ, չգիտեմ, թե ով է մեղավոր մարտի 1-ի մեջ, բայց միևնույն է՝ այդ կասկածի մեծ չափաբաժինը կա, որովհետև երբ որ սկսում ես կարդալ, այսինքն՝ ինչպես է մեկը մյուսի հետևից առանց պատճառահետևանքային կապերի, առանց պատմական փաստերը հաշվի առնելու դասավորված, ուղղակի չես կարող կասկած չունենալ և չես կարող վստահությամբ վերաբերել այս ամենին:

Սևակ Հակոբյան ՀՔԾ պետը նշում է, որ բանակը ներքաշվել է քաղաքակնության մեջ: Լսենք ՀՔԾ պետ Սասուն Խաչատրյանին:

 Հատված ՀՔԾ պետ Սասուն Խաչատրյանի «Ազատություն» ռադիոկայանի հետ հարցազրույցից.

«Հրամանի ներածական մասն այսպես է սկսվում.

«ՀՀ գերագույն գլխավոր հրամանատարի կողմից առաջադրված խնդիրների կատարման վերաբերյալ:

ՀՀ նախագահական ընտրությունների արդյուքները միջազգային հանրության կողմից բաց և թափանցիկ ճանաչելուց հետո որոշ քաղաքական ուժեր այն չեն ընդունում և հակաօրինական գործողություններով փորձում են ապակայունացնել իրավիճակը»:

Ի՞նչ կցանկանայի նշել. որ պաշտպանության նախարարն իր հրամանում, ընդ որում՝ հույժ գաղտնի հրամանում այսպիսի ձևակերպումներ է տալիս քաղաքական գործընթացների վերաբերյալ, արդեն իսկ խոսում է այն մասին, որ բանակը փորձ է արվում ներառել քաղաքական գործընթացներին, որն արդեն իսկ արգելվում է:

Այս ձևակերպումները մեզ հիմք են տալիս պնդելու, որ բանակն այդ քաղաքացիական վերահսկողությունից դուրս է եկել և տվյալ դեպքում մտել է քաղաքական դաշտ որոշակի խնդիրներ լուծելու համար, ինչն ինքնին կարող է դիտվել սահմանադրական կարգի տապալում:

Ի՞նչն է շատ կարևոր այս հրամանի հետ կապված. այս հրամանը ստորագրվել է 2008թ. փետրվարի 23-ին, այն ժամանակ, երբ որևէ տվյալ չկար, որ մարտի 1-ին լինելու են ինչ-որ անհնազանդություներ, խժդժություններ և անհասկանալի է այս դեպքում, թե ինչու պետք է բանակը ներքաշվեր այս գործընթացներում»:

Հայկ Ալումյան Եթե այս հրամանը մինչև վերջ հարապարկվեր, էլ ավելորդ մեկնաբանությունների կարիք էլ չէր լինի: Վատը նա է, որ այս հրամանը կտոր-կտոր հրապարկվում է, կտոր-կտոր ներկայացվում հանրությանը, և ստացվում են տպավորություններ, ընդամենը տպավորություններ: Իրականում, եթե դուք գիտեք այս հրամանի նախապատմությունը, եղել է այն, որ իրականում բանակի որոշ գործիչներ արդեն ներգրավված են եղել քաղաքականությանը, ինչը, ի դեպ, արգելված է եղել այն ժամանակվա օրենքով, արգելված է նաև հիմա: Գիտե՞ք, որ պաշտպանության երկու փոխնախարար իրենց զորակցությունն են հայտնել ցուցարարներին և այդ զորակցությունը եղել է քաղաքական քայլ: Եթե հիշում եք, այդ ժամանակվա զինվորական դատախազ Գագիկ Ջհանգիրյանը նույնպես միացել էր ցուցարարներին, կային նաև հայտարարություններ, որ որոշ ստորաբաժանումների հատվածներ նույնպես պատրաստ էին անցնել ցուցարարների կողմը: Այսինքն, ընտրությունների արդյունքնրի հետ չհամաձայնած կողմը կարծեք թե փորձում է բանակի որոշ հատվածներ նբերքաշել քաղաքականության մեջ, և նրանք ներքաշվում են արդեն աստիճանաբար: Այսինքն, եթե մենք խոսքում ենք այն բանի մասին, որ բանակը չպետք է ներքաշվի քաղաքականության մեջ և դա վտանգավոր և հանցավոր է, ապա մենք չպետք է մոռանանք այս խրոնոլոգիան:

Կապել 0038 հրամանը մարտի 1-ի հետ… Մենք ասում ենք՝ մի կապեք: Լավ է, որ հիմա ՀՔԾ պետն էլ է այդ կարծիքին, որ չպետք է իրար հետ կապել:

Վիկտոր Սողոմոնյան ես մի քանի անգամ այս մասին խոսել եմ, մենք գործ ունենք դիտավորյալ փաստերի հատվածական ներկայացման հետ: Ես կարծում եմ, որ այն մարդիկ, ովքեր օգնել են ՀՔԾ-ին կազմել այս ամողջ նոր դրվագը, իրենց բացահայտում են տեքստից՝ առանց երևալու, իրենց պահվածքով: Եթե մի պահ մենք մոռանանք, որ եղել է փետրվարի 24, 25, 26, մենք հիշեք երկու իրադարձություն, որը հանրությունը գուցե չի հիշում, չգիտեմ, երբ որ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը հարթակում հայտնում էր, որ պաշտպանության երկու փոխնախարարները միանում են իրենց և եթե այդ իրադարձության կոնտեքստում դիտարկենք փետրվարի 23-ի նախագահի մոտ խորհրդակցությունը և հետո նախարարի ստորագրած 0038 հրամանը, փաստորեն պատճառահետևանքային կապն այդ իրադարձությունների այդպիսին է: Եթե այդքանով ամփոփենք, պատկերը բացարձակ պարզ է դառնում:

Հատված ՀՔԾ պետ Սասուն Խաչատրյանի «Ազատություն» ռադիոկայանի հետ հարցազրույցից.

«Ես ընդամկենը կասեմ, որ դա իրենց ենթադրություններն են, որոնք բխում են իրենց պաշտպանյալի շահերից: Իրենք ցանկանում են, որ այդպես լինի իրականությունը, բայց, ցավոք սրտի, այդպես չի եղել»:

Հատված Լևոն Տեր-Պետրոսյանի՝ Ազատության հրապարակում 2008թ. փետրվարին ունեցած ելույթից:

«Ուշադիր լսեք, երեկ ես հանդիպել եմ Հյաստանի պաշտպանության փոխնախարար, Արցախյան պատերազմի հերոս, գեներալ-լեյտենանտ Մանվել Գրիգորյանի հետ... Ուշադիր … Ուշադիր … Այս պահին գեներալ-լեյտենանտ Մանվել Գրիգորյանը և նրան միացած մի այլ փոխնախարար՝ Գագիկ Մելքոնյանը՝ նույնպես գեներալ-Լեյտենանտ, այդ երկուսը ժողովրդի անունից, իսկ իշխանությունների անունից՝ բանակի գլխավոր շտաբի հրամանատար, գեներալ-գնդապետ Սեյրան Օհանյանը, բանակցություններ են վարում: Բանակցությունների իմաստը հետևյալն է, որ բանակի հրամանատարությունը՝ հանձինս Մանվել Գրիգորյանի և Գագիկ Մելքոնյանի, հայտարարում է (և ես լիազորված եմ նրանց հայտարարությունը ձեզ փոխանցել), որ Մանվել Գրիգորյանը և Գագիկ Մելքոնյանը, որպես բանակի փոխնախարարներ, կանգնած են իրենց ժողովրդի կողքին և պաշտպանելու են ժողովրդի վստահությանն արժանացած թեկնածուին: Թույլ չեն տա, որ բանակը խառնվի քաղաքականությանը և գործադրվի սեփական ժողովրդի դեմ: Մանվել Գրիգորյանը և Գագիկ Մելքոնյանն իրենց համարում են հայ ժղովրդի անվտանգության երաշխավոր: Եվ ես վստահ եմ՝ բանակի ողջ հրամանատարությունը կմիանա նրանց:

Ուրեմն ոչ թե Լևոն, այլ՝ ճիժշտ է՝ Ման-վել, Ման-վել, Ման-վել, Ման-վել .... Գա-գիկ, Գա-գիկ, Գա- գիկ ... Դե հիմա՝ Լե-վոն – Լե-վոն, Լե-վոն»:

Վիկտոր Սողոմոնյան Կարծում եմ`ինչպես պարոն Խաչատրյանն էր ասում, այսքանից արդեն պարզ է: Ես ցավում եմ, եթե հասարակությունը այս պատմական մասը մոռացել է, բայց սա, եթե չեմ սխալվում, փետրվարի 21-ն է կամ 22-ը: Եթե սա տանք մի պատահական քաղաքագետի կամ թարգմանենք-տանք մի պատմաբանի, որը նույնիսկ հայերեն չգիտի, նա կասի, որ սա դասական ռազմական հեղաշրջում է: Երբ որ ընտրություններում պարտված թեկնածում հայտարարում է, որ պաշտպանության երկու փոխնախարարներն անցնում են ինչպես ինքն իրեն է անվանում՝ ժողովրդի թեկնածուի կողմը, Մանվել Գրիգորյանը Երկրապահի ղեկավարն է, փաստորեն տեղի է ունենում բանակի ուղիղ ներքաշում քաղաքականության մեջ, սա պարզապես ուրիշ անվանում չունի:

Իմ կարծիքով, այս գործի ապօրինության մեխը այն է, որ պատմությունն է վերաշարադրվում: Այսինքն, փոխարենը ՀՔԾ-ն կանչեր առաջին նախագահին, ասեր այդ ինչպե՞ս եք բանակցել, այդ ի՞նչ զորամիավորումներ էին բերում կանգնեցնեին հրապարակում, փաստորեն ռազմական հեղաշրջում էր պատրաստվում, փոխարենը անեն դա, կանչում են երկրորդ նախագահին  որպես վկա և մեղադրանք են առաջադրում, որ ինքը սահմանադրական կարգը տապալել է:

Դուք պատկերացնո՞ւմ եք՝ ինչ վերաշարադրում է տեղի ունենում պատմության:

Պատկերացրեք մի բան. այսքանից հետո նախագահը խորհրդակցություն չհրավիրեր: Դիմում եմ պարոն Խաչատրյանի առաջարկած միջոցին` երևակայությանը,  ես պատկերացնում եմ, որ դա ուղիղ ճանապարհ էր դեպի քաղաքացիական պատերազմ, այսինքն բանակի մի մասը երկրապահով գնար միանար պարտված թեկնածուին, որը բավականին ծայրահեղական կոչերով էր հանդես գալիս, մենք ունենալու էինք ոչ թե տասը զոհ, այլ գուցե հարյուրավոր զոհեր, որովհետև դա լինելու էր քաղաքացիական պատերազմ:

Ի դեպ, ուշադրություն դարձրեք, փետրվարի 23-ի հայտնի խորհրդակցությունից հետո, մամուլի հաղորդագրությունում, որը հրապարակային է, այդ օրերի թերթերում էլ կա, կարելի է ծանոթանալ, այդտեղ գրված է, որ հանրապետության նախագահն ասաց, որ ոչ մի կազմակերպություն չի կարող իրեն թույլ տալ վեր դնել օրենքներից և չի կարող ներքաշվել քաղաքական գործընթացների մեջ:

Ակնհայտ է, որ խոսքը Երկրապահի մասին է և այս կոնտեքստում չհասկանալ 0038 հրամանի մեջ արձանագրված զորանոցային վիճակի մասին նախարարի կարգադրությունը կամ հրամանը, սա նշանակում է, որ կա այլ նպատակ, որը ոչ թե ճշմարտություն բացահայտելն է, այլ քաղաքական նպատակներն են և այդ նպատակներն են հետապնդվում ՀՔԾ կողմից: Այլ կարծիք այստեղ լինել չի կարող:

Ես մի բան էլ ասեմ, որ ՀՔԾ պետը շատ հստակ ասում է, որ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանին տասը զոհերի մահվան մեջ մեղադրանք չի առաջադրվում, նա մեկ հարցազրույցի ընթացքում երկու անգամ կրկնում է մի բան, որը մենք վաղուց ասել ենք, որ նախագահ Քոչարյանին քարոզչութան արդյունքով հանրայնորեն մեղսագրվել է, որ նա է մեղավոր տեղի ունեցածի մեջ: Հիմա դուք տեսնում եք, որ սա այսպես գլխիվայր շուռ տված մի պատմություն է, որտեղ   պարզապես նշանակել են մեղավորին, իսկ պատմական իրողությունները բոլորովին այլ են: Հուսով եմ, որ այսօրվա եթերից հետո շատերը կհիշեն, թե ինչ  է տեղի ունեցել:

Հատվածներ ՀՔԾ պետ Սասուն Խաչատրյանի «Ազատություն» ռադիոկայանի հետ հարցազրույցից.

Ինչի՞ համար էին ստեղծվել և ինչ են արել հատուկ խմբերը

Սևակ Հակոբյան - 0038 հրամանում Հատուկ Քննչական ծառայության ղեկավարն իր դիտարկումում շատ կարևոր փաստի վրա է կանգ առնում: Ինչի՞ համար էին ձևավորվել հատուկ խմբերը, եթե ոչ քաղաքական գործընթացներին ներգրավելու համար:

Հատվածներ ՀՔԾ պետ Սասուն Խաչատրյանի «Ազատություն» ռադիոկայանի հետ հարցազրույցից.

«Ես արդեն նշել եմ, որ այս հրամանի անմենախնդրահարույց կետերից մեկն ինձ համար երրորդ կետն է, որ պաշտպանության նախարարության և զինված ուժերի գլխավոր շտաբի վարչությունների պետերին, բանակի կորպուսների և առանձին զորամասերի հրամանատարներին հանձնարարվել է.

«Ստեղծել բարձր շարժունակությամբ, բարդ իրավիճակներում արդյունավետ գործելու ունակ հավաքական ստորաբաժանումներ հետևյալ հաշվարկով՝ առաջին, երկրորդ, երրորդ, չորրորդ բանակային կորպուսներից՝ հարյուրական հոգի: Ստեղծված ստորաբաժանումները կազմավորել ըստ դասակների, յուրաքանչուրում՝ 30 հոգի, յուրաքանչյուր 100 հոգուն՝ 10 հոգի ղեկավարման և ապահովման քանակով: Ստորաբաժանումները զինել հրաձգային զենքերով»:

Իսկ ի՞նչն է շատ ավելի հետաքրքիր դարձնում, եթե կարելի է այսպես մեկնաբանել:

Նույն հրամանի 10-րդ կետով սահմանված է.

«Երրորդ կետում նշված ստորաբաժանումները համալրել առավել պատրաստված, հոգեբանորեն կայուն սպասներով, ենթասպաներով, պայմանագրային և ժամկետային զինծառայողներով»:

Կարծում եմ՝ այստեղ արդեն ավելորդ է ինչ-որ դատողություններ անել և խոսել այն մասին, որ բանակը ներգրավված չի եղել կամ ներգրավվել է և մնացել է զորանոցներում՝ քաղաքական միջոցառումներին չխառնվելու համար, ինչպես մեզ մեր ընդդիմադիրները հակադարձում են:

Այս ամեն ինչով պարզ է դառնում, որ ստեղծվել են մոբիլ խմբեր, որոնք համալրվել են հոգեբանորեն կայուն զինվորներով: Թե ինչ խնդիրներ պետք է նրանք լուծեին, թողնում եմ մեր հեռուստատդիտողների և հանդիսատեսի երևակայությանը և տրամաբանությանը»:

Սևակ Հակոբյան - Ի՞նչ խնդիր պետք է լուծեին այդ խմբերը:

Վիկտոր Սողոմոնյան - Նայեք, էստեղ շատ հստակ, իմ կարծիքով, այսպես մանիպուլյատիվ մոտեցում կա, այսինքն՝ մենք գործ ունենք մի հրամանի հետ, որը, իհարկե, ինձանից շատ ավելի լավ կմեկնաբանեն մասնագետ զինվորականները: Նրանք կասեն, թե, ընդհանրապես, ո՞ր դեպքերում է ռազմական գերատեսչությունում ստեղծվում, ասենք, օրինակ, նման խումբ: Ես երբևէ գաղտնի հրաման անձամբ տեսած չկամ պաշտպանության նախարարության, դրա համար ինձ էդ մասով դժվար է մեկնաբանել:

Բայց պատկերացնենք, որ, ինչպես պարոն Խաչատրյանն է ասում, թողնում ենք մեր երևակայությանը կամ եզրակացությանը: Շատ պարզ բան կա, չգիտեմ՝ ինչի համար են ստեղծվել, ես չեմ կարող ասել, բնականաբար, բայց հաջորդ հարցն է առաջանում. իսկ էդ խմբերն ինչ-որ բա՞ն են արել: Այսինքն՝ մենք տեղեկություններ ունենք, որ ինչ-որ մոբիլ խմբեր զինված գնացել և ինչ-որ բան են արել մոտակա օրերին, այդ օրը, չգիտեմ, դրանից մի քանի օր հետո, նույն մարտի մեկին. Չէ՞ որ հայտնի է, որ բանակի և ցուցարարների միջև բախումեր տեղի չեն ունեցել:

Սևակ Հակոբյան - Կներեք, պարոն Սողոմոնյան, ՀՔԾ պետն ասում է՝ եթե ստեղծվել են, ուրեմն արել են:

Վիկտոր Սողոմոնյան - Մենք հստակ մանիպուլյացիայի հետ գործ ունենք, այսպես, գիտեք, որոշակի տրամաբանություն է այստեղ, փորձ է արվում տրամաբանություն դնել, որ եթե ստեղծվել է, ուրեմն կիրառվել է: Բայց այս տրամաբանությունը տեղին չէ բացարձակ, որովհետև այդ խմբերի կամ այլ զորամիավորումների օգտագործումը, որոնք, չգիտեմ, զինված կլինեին, կկրակեին, նման փաստեր հայտնի չեն:

Սևակ Հակոբյան - Նման խմբերի ստեղծումն արդեն իսկ հակաօրինական, հակաիրավական է: Կարո՞ղ է նման բան հեռուստադիտողը ենթադրել, պարո՛ն Ալումյան:

Հայկ Ալումյան - Գիտե՞ք, ես չգիտեմ էնպիսի օրենք, որն արգելեր պաշտպանության նախարարին էսպիսի հրաման արձակել, ընդ որում պարոն Քոչարյանի մեղադրանքի մեջ չկա մատնանշված այնպիսի օրենք, որը արգելեր պաշտպանության նախարարին այսպիսի հրաման արձակել: Այսինքն, եթե իրենք գտնում են, որ սա, այսպիսի հրամանի արձակումը խախտում է մի որևիցե օրենքի որևիցե դրույթ, էդ մասին պետք է առնվազն լիներ նշում մեղադրանքի որոշման մեջ: Չկա այդպիսի նշում:

Հիմա դրա համար միգուցե պարոն Խաչատրյանը փորձում է թողնել հանդիսատեսի երևակայությանը, թե էլ ինչ կարող է սրա տակ հասկացվել, բայց եկեք երևակայությունների մեջ շատ չընկղմվենք, և միշտ էլ հիշենք, որ թիվ 0038 հրամանը մարտի մեկի հետ որևէ կապ չունի, ինչը, բարեբախտաբար, արդեն Հատուկ քննչական ծառայության պետը սկսեց ընդունել:

Սևակ Հակոբյան - Կարո՞ղ ենք ասել որ էսօր գերխնդիրը հիմա դրված չի 10 զոհերի բացահայտումը, այլ ամենակարևոր հարցը դրված է սահմանադրական կարգը:

Հայկ Ալումյան - Քրեական գործի էս հատվածն ինքը մի որոշակի առանձնահատկություններ ունի, վերաբերում է Հայաստանի երկրորդ նախագահին, և էստեղ, ինչպես ասվեց, 10 զոհերի մեղադրանք չկա: Սա մի մեծ քրեական գործի, կարելի է ասել, մի հատ լոկալ ինչ-որ հատված է, որը վերաբերում է սահմանադրական կարգը տապալելու մեղադրանքին: Սա շատ կարևոր է, հանրապետության երկրորդ նախագահին էսօր վերագրվում է հենց բացառապես սահմանադրական կարգը տապալելը, և էդ մեղադրանքը ինքը տաօրինակություններով լի, կարելի է ասել, որպեսզի Դուք ավելի լավ պատկերացնեք:

Ռազմական դրությունն ու Սահմանադրական կարգի տապալումը 

Սևակ Հակոբյան - Ի՞նչ է նշանակում սահմանադրական կարգի տապալում:

Հայկ Ալումյան - Տեսեք, ես հիմա պետք է շատ նեղ իրավաբանական ձևակերպումներ տամ, ու հազիվ թե հանդիսատեսները կարողանան էսպես էս ուղղությամբ դա պատկերացնեն, իրավաբանները հիմա էդ ձևակերպումները լավ չեն կարողանում պատկերացնել 300.1 հոդվածի: Ինքն ասում է սահմանադրական կարգի տապալում, այսինքն՝ Սահմանադրության 1-ին, 2-րդ, 3-րդ, 4-րդ, 5-րդ հոդվածների կամ 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի գործողությունների փաստացի դադարեցում: Ինքը հոդվածը շատ անորոշ է, բայց ես կուզեի անդրադառնալ էս հոդվածի հետ կապված մեղադրանքի ձևակերպումներին: Այսինքն, անձին պիտի մեղսագրեն որոշակի գործողություններ, հետո նոր էդ գործողություններին տան որոշակի քրեաիրավական որակում, չէ՞, օրինակ՝ 300.1, սահմանադրական կարգի տապալում: Նախքան էդ որակումը տալը պետք է վերագրեն՝ իսկ ի՞նչ գործողությունների արդյունքում է ինքը դա արել, չէ՞, կամ՝ անգործության:

Տվյալ դեպքում մեղադրանքի մի հանգուցային հատված է հանդիսանում էսպիսի պնդումը, որ հանրապետության երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանը փաստացի հաստատել է ռազմական դրություն: Ամսի 23-ի էդ հրամանի արդյունքում փաստացի հաստատել է ռազմական դրություն: Ի՞նչ է ընդհանրապես նշանակում փաստացի, և ի՞նչ է ընդհանրապես նշանակում ռազմական դրություն: Փաստացի ասելով՝ իրավաբանները հասկանում են էսպես, որ, ասենք, պաշտոնապես էդպիսի ռազմական դրություն հայտարարված չի եղել, այսինքն՝ հրամանագրի ձևով, բայց այդ ռազմական դրությանը բնորոշ բոլոր կոմպոնենտները առկա են եղել: Սա կնշանակեր փաստացի ռազմական դրություն:

Հիմա հասկանանք՝ ռազմական դրության կոմպոնենտներից գոնե մեկը թիվ 0038 հրամանով առկա՞ է եղել: Իսկ որպեսզի սա համարենք փաստացի ռազմական դրություն ոչ թե կոմպոնենտներից մեկը պետք է առկա լինի, այլ բոլոր կոմպոնենտները: Բայց երբ որ մենք նայում ենք «Ռազմական դրության իրավական վիճակի մասին» ՀՀ օրենքը, թե ինչ է պետք հասկանալ՝ ռազմական դրություն ասելով, ու երբ որ մենք դա համեմատում ենք թիվ 0038 հրամանի հետ ու էդ հրամանի արդյունքում տեղի ունեցած գործողությունների հետ, մենք տեսնում ենք, որ ոչ թե բոլոր կոմպոնենտները չկան, այլ անգամ մեկ կոմպոնենտը չկա ռազմական դրության: Այսինքն՝ բացարձակապես օդից վերցրած պնդում է պարունակվում այդ մեղադրանքի մեջ:

Էդ մեղադրանքն ունի 3 էսպիսի գլխավոր հենասյուներ: 0038 հրամանը մարտի մեկի հետ կապ չունի, ու մեղադրանքի մեջ էլ դրանք իրար հետ… Մեղադրանքի երկրորդ կետը, հենասյունը, եթե ուզում եք, նա է, որ ամսի մեկին հայտարարել է արտակարգ դրություն, և էդ արտակարգ դրություն հայտարարելը եղել է ապօրինի:

Նախ արտակարգ դրություն հայտարարել-չհայտարարելը նախագահի բացարձակ իրավասությունն է, ինքն է տվյալ իրավիճակը գնահատում և կայացնում էդպիսի որոշում, բայց որպեսզի դա չլինի ապօրինի, ուրեմն օրենքի ուժով անմիջապես պետք է գումարվի Ազգային ժողովի նիստ, որը իրավունք ունի լրացնել նախագահի էդպիսի հրամանագիրը, եթե էդ հրամանագիրը չի բխում իրավիճակից կամ չի բխում օրենքից: Տվյալ դեպքում նախագահը էդպիսի հրամանագիր է մարտի մեկին արձակել, և Ազգային ժողովը գտել է, որ դա օրինական հրամանագիր է: Եվ էսօր, պատկերացնո՞մ եք, հատուկ քննչական ծառայության քննիչը ասում է՝ նախագահը սխալ է հայտարարել արտակարգ դրությունը, Ազգային ժողովն էլ սխալ է արել, որ …

Սևակ Հակոբյան - Բայց մեկնաբանում է, թե ինչու է ապօրինի…

Հայկ Ալումյան - Չի կարող, գիտեք ինչ կա, կա իրավակարգ: Յուրաքանչյուր պետության մեջ կա իրավակարգ, որ մարմինը որ մարմնի գործողությունները պետք է վերահսկի, վերստուգի, բեկանի, փոփոխի, վերացնի, հասկանո՞ւմ եք: Հիմա ստեղծվել է մի իրավիճակ, որ հատուկ քննչական ծառայության քննիչն իրեն թույլ է տալիս ասել, որ նախագահի հրամանագիրը՝ արտակարգ դրություն սահմանելու մասին, և Ազգային ժողովի որոշումը, որով սա թողնվել է ուժի մեջ, սրանք ապօրինի ակտեր են: Էդ ակտերը բեկանված չեն, փոփոխված չեն, վերացված չեն, առ ոչինչ ճանաչված չեն իրավասու մարմինների կողմից, հասկանո՞ւմ եք:

Էսօր քննիչը մեղադրանքը կառուցում է էն ելակետի վրա, որ էս հրամանները ապօրինի են: Դուք հասկանում եք, սա իրավակարգի բացարձակ բացակայության մասին է սկսում արդեն վկայել, հասկանում եք: Այսինքն՝ քննիչը էսպիսի բան է մեղսագրում, հետո էս մեղադրանքով գնում է դատարան՝ կալանքի որոշում ստանալու դատարանից, և դատարանը իր հերթին ասում է՝ կան հիմնավոր կասկածներ, որ նախագահի էս հրամանագիրը եղել է ապօրինի: Դատարանը ի պաշտոնե լիազորված չէ էդպիսի բան ասել, քանի էդ հրամանագիրը վերացված չի եղել, բեկանված չի եղել, փոփոխված չի եղել, հասկանո՞ւմ եք:

Խաղաղ ու անզեն ցուցարարների մասին 

Հայկ Ալումյան - Մեղադրանքը նաև հենված է մի հատ ուրիշ սյան վրա, որը էլի ոչ պակաս կարևոր է, որ տեսեք, ասում է, Զինված ուժերի և ոստիկանական ուժերի կողմից ուրեմն ուժ է գործադրվել խաղաղ և անզենն ցուցարարների նկատմամբ: Էստեղ կա միանգամից երեք վիճելի դրույթ մի նախադասության մեջ: Նախ, Զինված ուժեր չեն կիրառվել, կիրառվել են ոստիկանական ուժեր: Իսկ ինչո՞ւ են իրենք անպայման միշտ ամեն տեղ փորձում Զինված ուժերը մտցնել, որովհետև եթե ոստիկանական ուժերն են ուժ կիրառել, էստեղ խնդիր չկա, էդտեղ միայն խնդիր կարող է առաջանալ, ուժը համաչափ է եղել, թե ոչ, բայց սա արդեն ուրիշ տիրույթում է, իրենք չեն էլ փորձելու էդտեղ մտնել: Դրա համար իրենք ասում են՝ Զինված ուժերը և ոստիկանությունը: Հետո իրենք ասում են նույն նախադասության մեջ՝ «խաղաղ և անզեն ցուցարարների նկատմամբ»:

Լավ, ես հիմա չասեմ՝ ցուցարարները եղել են խաղաղ, թե չէ, եղել են անզեն, թե չէ, ես դրա մասին չխոսեմ հիմա: Ես խոսեմ ուրիշ բանի մասին: Կան մի քանի տասնյակ դատավճիռներ, որոնցով դատապարտվել են տարբեր մարդիկ այդ մարտիմեկյան դեպքերի հետ կապված, և էդ դատավճիռների մեջ դատարանները հաստատված են համարել, որ ցուցարարները չեն եղել խաղաղ և եղել են զինված: Ես հիմա չեմ ուզում ասել իմ կողմից, իմ կարծիքը, իրենք եղել են խաղաղ թե չէ, իրենք եղել են զինված, թե չէ, ես ասում եմ հետևյալը. Եթե գոնե մի հատ դատավճիռ կա օրինական ուժի մեջ մտած, մինչև հիմա չբեկանված, չփոփոխված, որտեղ ասված է, որ ցուցարարները չեն եղել խաղաղ և եղել են զինված, էսօր քննիչը չի կարող ասել, որ ցուցարարները եղել են խաղաղ և առանց զենքի: Իրավունք չունի պարզապես էդպիսի բան ասի: Եվ դատարանը, որը կալանավորում է էդպիսի որոշման հիման վրա, իրավունք չունի ասել, որ չէ՛, դատարանը, էն դատավճիռը սխալ է, իրականում ցուցարարները եղել են խաղաղ և անզեն:

Սևակ Հակոբյան - Ներողություն, բայց առաջին կետին մի հատ էլ խնդրում եմ անդրադառնանք: Հատուկ քննչական ծառայության ղեկավարն ասում է, որ բանակը մասնակցել է մարտիմեկյան գործողություններին, և երկրորդ նախագահը չէր կարող իմանալ՝ կրակե՞լ է, թե չի կրակել:

Հայկ Ալումյան - Չէ, տեսեք, բանակը մասնակցել է, բանակը.. Էնտեղ նախադասությունից երևում է մեղադրանքի, որ բանակը կիրառվել է ցուցարարների դեմ: Մենք գիտենք, որ բանակը մարտի մեկին շղթայի մեջ էր վերցրել, ասենք, օրինակ՝ Կառավարության շենքը, օրինակ՝ Կենտրոնական բանկի շենքը, օրինակ, որոշ տեղեր էր տեղակայվել, որպեսզի առաջխաղացումը դեպի ստրատեգիական օբյեկտներ կասեցվի անհրաժեշտութան դեպքում, բայց ես չգիտեմ՝ Հատուկ քննչական ծառայության պետը ինչ տվյալներ ունի, համենայն դեպս, ինքն իր հարցազրույցներում էդպիսի տվյալներ չվկայակոչեց, թե բանակը անմիջականորեն բախում է ունեցել ցուցարարների հետ:

Սևակ Հակոբյան - Քրեական գործում չկա՞ (նման տվյալ):

Հայկ Ալումյան - Էն սակավ նյութերը, որ մեզ են տրամադրվում էս փուլում, էդպիսի տվյալներ չկան: Միգուցե Քննչական ծառայության պետը նկատի ունի ինչ-որ նյութեր, որոնք մեզ հայտնի չեն, դե էդ դեպքում թող ասեր գոնե ընդհանուր առմամբ, որ էդպիսի նյութեր ունի:

Սևակ Հակոբյան - Պարո՛ն Ալումյան, Քննչական ծառայության ղեկավարը մի շարք հարցերի մասին խոսելիս նշում է՝ կան անհերքելի փաստեր, անհերքելի ապացույցներ, որ էսպես-էսպես: Էդ անհերքելի փաստերից Ձեր աչքով ընկե՞լ են:

Հայկ Ալումյան - Չէ, առայժմ մեզ էդպիսի անհերքելի փաստ չի տրամադրվել: Ավելին ասեմ, որևէ հստակություն մինչև հիմա էդ հայտարարությունների մեջ մտցված չի, լա՞վ: Ես ինչ էի ուզում ասել, ուզում եմ ամփոփել, այսինքն՝ գիտեք ինչ, մեղադրանքի մեջ չեն կարող պարունակվել էնպիսի ձևակերպումներ, որոնք կասկածի տակ դնեն ուժի մեջ գտնվող դատական ակտերը: Այսինքն, դատավճիռներ կան, ասեցի չէ՞, նույնիսկ եթե մի դատավճիռ լիներ, քննիչի որոշման մեջ չպիտի պարունակվեին ձևակերպումներ, որոնք էդ դատավճռին հակասեին տրամագծորեն: Բայց էստեղ մենք տասնյակներով էդպիսի դատավճռիներ ունենք, ու քանի դեռ էդ դատավճիռները բեկանված ու փոփոխված չեն, ոչ ոք իրավունք չունի՝ պետական մարմինները, քաղաքացիները իրավունք ունեն և՛ քննարկել դրանք, և՛ կասկածի տակ դնել և այլն, բայց պետության անունից խոսող անձը իրավունք չունի օրինական ուժի մեջ գտնող դատավճիռը դնել կասկածի տակ, այն էլ՝ հրապարակային այսպիսի ելույթների մեջ առավել ևս:

Ի՞նչ է իմունիտետը. Սահմանադրությունը Նախագահի համար նախատեսում է բացարձակ իմունիտետ. Հայկ Ալումյան

Սևակ Հակոբյան - Պարոն Ալումյան դուք նշում եք, որ նախագահն օգտվել է այն իրավունքից, որն ուներ, այսինքն` իրացրել է իր սահմանադրական իրավունքը, սակայն ՀՔԾ ղեկավարը շեշտեց, որ նախագահն օժտված չէ բացարձակ իրավունքով:

 Հայկ Ալումյան – Այո, կա հակակշիռ` ի դեմս ԱԺ-ում կոնկրետ արտակարգ դրություն սահմանելու հարցում: Այն, ինչը հայտարարվում է, Ազգային Ժողովը վերահսկում է: Տվյալ դեպքում ԱԺ-ն վերահսկել է և գտել է, որ այդ հրամանագիրը օրինական է և հիմնավոր:

Վիկտոր Սողոմոնյան – Ներողություն, և ինչպե՞ս է դա տեղի ունեցել: Ես ուղղակի, քանի որ այս հարցերն ենք դիտարկում, ես նաև դրան անդրադառնամ: Ինչպե՞ս է դա տեղեի ունեցել, եկել է արդարադատության նախարարը, եթե չեմ սխալվում, Ազգային Ժողով` այդ իրավունքի ուժով գումարված նիստին: Ես նայում էի արձանագրությունը, մոտավորապես երկու ժամ դեբատներ են տեղի ունեցել, այսինքն՝ էնպես չէր, որ ինքը թուղթը վերցրեց բերեց Ազգային Ժողովն էլ դակել է ինչպես մամուլում են նման դեպքերում ասում, բացարձակ: Ուրեմն եղել է զեկույց, այդ զեկույցը կա, այդ քննարկման նյութերը ևս կան և ուրմեն ասել, որ դա նախագահը բռնեց ստորագրեց և դա մտավ ուժի մեջ, բացարձակապես, այսինքն ամեն ինչ արվել է սահմանադրությամբ և ասում եմ՝ այստեղ նույնիսկ տեսական քննարկման կարիք էլ չկա:

Սևակ Հակոբյան - Պարոն Սողոմոնյան, պաշտպանական կողմը նշում է, որ հատվածական է մեջբերում սահմանադրությունը, բայց ՀՔԾ ղեկավարն էլ նշում է, որ նաև հատվածական է մեջբերվում սահմանադրությունը նախագահի՝ իր կարգավիճակից բխող գործողությունների համար իմունիտետի հարցը քննարկելիս, նշվում է, որ նախագահը նման բացարձակ բանով օժտված չէ:

Վիկտոր Սողոմոնյան - Ձեր հարցին պարոն Ալումյանը կպատասխանի, ես ուղղակի մի բան ասեմ՝ մինչև իրավաբանական մասն անցնելը: Տպավորություն ունեմ, որ փորձվել է այս գործը այնպես անել, որպեսզի այսպես քիչ թե շատ ինչ-որ մի շղարշ ստեղծել, տպավորություն, որ այդ անձեռնմխելիությունը հաղթահարելի է:

Հայկ Ալումյան - Ուրեմն սահմանադրությունը և այն ժամանակ և հետո սահմանում էր նախագահի անձեռնմխելիություն ձևակերպումը: Ես հիմա պետք է հիշողությամբ ասեմ, ձեռքիս տակ ես չունեմ, բայց իմաստը կփոխանցեմ, հույսով եմ, լիարժեք: Նախագահն իր լիազորություններից բխող գործողությունների համար քրեական պատասխանատվության ենթակա չէ:

Էստեղից կա ընդամենը մի բացառություն, որը նույն հոդվածի մեջ էր նախատեսված: Լիազորությունների առաջին մասում ասում է՝ նախագահն անձեռնմխելի է, երկրորդ մասն ասում է, որ իր լիազորություններից բխող գործողությունների համար չի կարող ենթարկվել պատասխանատվության և երորրդ մասն ասում է՝ իսկ իր լիազորություններից չբխող գործողությունների համար ենթակա է պատասխանատվության պաշտոնավարման ժամկետի ավարտից հետո: Այսինքն՝ նախագահի անձեռնմխելիության միակ բացառությունը կայանում էր նրանում, որ իր պաշտոնական լիազորություններից չբխող գործողություններով ինքը ենթակա է պատասխանատվության, բայց էլի պաշտոնավարումից հետո: Սա միակ բացառությունն է: Եթե էն գործողությունները, որն ինքը ի պաշտոնե չի կատարել, օրինակ` ընտանիքով մի օր երեկոյան որոշել են գնալ առանձին ինչ-որ մեքենայով մի տեղ, այդ ընթացքում ինքը որոշել է նստել ղեկին և հանկարծակի ինչ-որ ճանապարհատրանսպորտային պատահար է առաջացրել, որի համար ինքը պետք է պատասխան տա, այսինքն ինքը ի պաշտոնե չի նստել ղեկին, ի պաշտենո չի վարել մեքենան, ի պաշտոնե չի ընկել այդ ամեն ինչի մեջ, բայց եթե որևիցե գործողություն ինքը կատարել է ի պաշտոնե և եթե տեսեք, եթե այդ գործողությունը իրենից ներկայացնում է հանցագրոծություն, ապա ինքը ենթակա չէ պատասխանատվության: Սա է իմունիտետը, որովհետև եթե ինքը գործողություններն արել է ի պաշտոնե ու ինքը հանցագործություն չէ այդ գործողությունը, էլ իմունիտետի մասին չենք խոսում, ոչ մի մարդ ենթակա չէ պատասխանատվության: Իմունիտետի առանձնահատկությունը նա է, որ ինքը ի պաշտոնե կատարել է գործողություն և այդ գործողությունն իրենից ներկայացնում է հանցագործություն:

Նախագահը, ի տարբերություն Հայաստանի մնացած բնակիչների, այդ դեպքում չի կարող ենթարկվել պատասխանատվության: Հիմա մեզ ուզում են ասել, որ դա սխալ է, ինչո՞ւ պետք է նման բան լինի: Միգուցե թե որպես մարդ, թե որպես իրավաբան ես էլ համարեմ, որ միգուցե դա սխալ է ու եթե հիմա նոր սահմանադրություն գրելու լինենք, միգուցե առաջիններից մեկը` ես պնդեմ, որ էդպիսի բան մեջը չլինի, միգուցե այն ժամանակ էլ եթե մասնակցեի գրելուն ես պնդեի, որ դա պետք է չլինի, բայց հիմա փաստ է, որ դա կա, այսինքն դա գրված է սահմանադրության մեջ: Հիմա մենք գործ ունենք մի հատ փաստի հետ, իհարկե այն մնացածը, որ լավ չի, որ այդպիսի բան է գրվել, կամ այդ իմունիտետը միգուցե պետք է լիներ, բայց պետք է որոշակի վերապահումներով լիներ, օրինակ` որոշակի հանցագործությունների վրա չտարածվեր: Քննարկենք ինչքան ուզեք, նստենք կլոր սեղանների շուրջ և այլն, բայց դա թեմային չվերաբերվող հարց է, դա բարի ցանկությունների ոլորտից է: Հիմա էս պահին ունենք իմունիտետ՝ գրված սահմանադրության մեջ և այդ իմունիտետը բացարձակ է, եթե այդ գործողությունները կատարվել են ի պաշտոնե:

Սևակ Հակոբյան - Այսինքն այսքանը Դուք ինչպե՞ս եք ներկայացնում, որ չի հաջողվում Ձեր այս մտքին բերել նաև քննչական մարմիններին:

Հայկ Ալումյան – Գիտե՞ք ինչ, եթե մարդ չի ուզում լսել քո փաստարկը` ինչ ուզում ես արա, ինքը չի ուզում լսել: Ցավոք, կա մի էսպիսի նախատրամադրվածություն, ընդ որում էստեղ շատ կարևոր մի բան հիշեցի, ու փորձեմ ձեզ էլ հիշեցնեմ: Ուրմեն այս իմունիտետի հետ կապված մյուս կողմն ունի բևեռային մոտեցում, այսինքն` մյուս կողմն ասելով ես նկատի ունեմ քննչական մարմնին և նկատի ունեմ շատ հայտնի և իմ կողմից չափազանց հարգված իրավաբան, փաստաբան Վահե Գրիգորյանին, որը տուժողների շահերն է ներկայացնում մեր այս գործով: Այս իմունիտետի հետ կապված իրենց դիրքորոշումները բոլորովին տարբեր են, կարելի է ասել` բևեռային, իրար հակասող: Վահե Գրիգորյանն ի՞նչ է ասում. իմունիտետը կա, բնականաբար և այլն, և այլն, և ի պաշտոնե արտահայտությունը էստեղ կիրառելի է` ըստ Վահե Գրիգորյանի, բայց ինչ վերաբերվում է սահմանադրության այն 2 հոդվածներին, անփոփոխելի հոդվածներին` 1-ին և 2-րդ հոդվածներին, որովհետև իրենք աստիճանակարգի մեջ ավելի կարևոր հոդվածներ են, ուրեմն դրանց վրա պետք է չտարածվի: Այսինքն եթե նախագահը խախտել է սահմանադրության 1-ին կամ 2-րդ հոդվածը, ապա իմունտիտեը պետք է այս դեպքում չգործի: Սա Վահե Գրիգորյանի տեսակետն է, իհարկե շատ ավելի մանրամասն է ներկայացնում, բայց իմաստը ընդհանուր սա է: Իսկ քննիչները և դատարանը իրա որոշման մեջ, երբ կալանավորեց պարոն Քոչարյանին ուրիշ բան է ասում. ասում է՝ չի ժխտում, որ բացարձակ է իմունտիտետը և նաև տարածվելու է 1-ին և 2-րդ հոդվածների վրա սահմանադրության և այլն, ուղղակի ասում է, քանի որ նախագահն իր լիազորություններն անցել է, կատարել է հանցագործություն, ուրեմն իր վրա իմունիտետը չի տարածվում: Դուք պատկերացնո՞ւմ եք այս արտահայտության տրամաբանության մակարդակը:

Իմունիտետը ինչի՞ համար է պետք:

Այսինքն պետք է հասկանալ, որ իմունիտետը միայն այն դեպքերի համար է, որ ինքը ոչինչ չի արել օրենքին հակառակ և պետք չէ իմունիտետը:

Վիկտոր Սողոմոնյան – Գիտե՞ք, ես էսպես ասեմ: Նայեք, այսքան ժամանակ մենք, որ ասում ենք սա ապօրինություն է և ուրեմն մեղադրանքի առաջադրումը և դրա բնույթը, և այս անորոշությունն ու հակասականությունը ՀՔԾ-ի կողմից, ամեն ելույթի հետ շատանում են (ի դեպ մենք Հ1-ին կարող ենք դիմել կարծում եմ հավասարության սկզբունքով մեզ էլ ամբիոն տրամադրեն): Եվ այդտեղ, և Ազատություն ռադիոկայանում ելույթից հետո այդ հակասություններն ավելի են խորանում: Բացարձակ համոզիչ փաստեր մեղադրական կողմը չունի: Գիտե՞ք, անցած 10 օրերին պատկերացնում եք ինչքան զրույցներ ենք ունեցել տարբեր մարդկանց հետ, ինչքան մարդիկ են եկել-գնացել, որքան հարցազրույցներ ենք տվել: Բացարձակապես այդ կանխակալ մոտեցումը փոխվել է, այսինքն շատ-շատ մարդիկ հասկացել են, ես չեմ ուզում ուրիշների պես չափել ասել լայն զանգվածները, բայց շատ շատերը հասկացել են, որ այս մեղադրանքն անհիմն է, որ նախագահ Քոչարյանը Արցախի 1-ին և Հայաստանի 2-րդ նախագահը պարզապես անհիմն կալանավորվել է և հիմա գտնվում է քրեակատարողական հիմնարկում: Ասինքն սա բացարձակապես ապօրինի է:

Առջևում լսումներն են վերաքննիչ դատարանում, Դուք գիտեք որ ՀՀ Ազգային Ժողովի 46 պատգամավորներ դիմել են Գլխավոր դատախազին, որպեսզի խափանման միջոցը նախագահի փոխվի: Թերևս առաջին անգամ պատմության մեջ Արցախի հանրապետության Ազգային Ժողովի պատգամավորների կեսը ևս դիմել է գլխավոր դատախազին նույն միջնորդությամբ, բազմաթիվ քաղաքական-հասարակական գործիչներ: Չեմ կասակածում, որ հիմա մի հատ ստորագրահավաք նախաձեռնենք մի քանի հազար ստորագրություն է լինելու այդ նույն միջնորդությամբ: Տեսնենք, հուսամ, որ այսպես ասեմ էլի ողջամտությունն ու օրինականությունը ի վերջո կհաղթեն:

Մարտի 1-ի գործում հնարավոր նոր անունների մասին

Սևակ Հակոբյան - Պարոն Սողոմոնյան, տեսակետներ են հնչում, որ Ռոբերտ Քոչայանը շատ անուններ կտա, երեկ էլ նման միտք հնչեց, բայց նաև դուք նշում եք, որ այն, ինչ-որ կար ասելու, արդեն ասվել է: Հետաքրքիր է՝ ի՞նչ անուններ պետք է տա, ի՞նչ անունների են սպասում:

 Վիկտոր Սողոմոնյան – Ես, ճիշտն ասած, չգիտեմ ինչի մասին է խոսքը: Ես ինքս տեսել եմ այդ հարցազրույցները և էսպես ասեմ, ես կարծում եմ, որ դա դավադրության տեսության շարքից է: Այդ հարցազրույցներով փորձ է արվում տպավորություն ստեղծել, որ գիտեք, դե ինքը մեղավոր է, բայց դե հեսա ինքն էլ ինչ-որ անուններ կտա, ուրիշներն էլ կան … սրանք հեքիաթներ են: Տարիներ շարունակ այս հեքիաթները հրամցվել են և ես չեմ կարող դա ժխտել, հանրության որոշակի զանգվածի մոտ դրանք կարծրատիպեր են դարձել և չեմ կասկածում, որ այդ կարծրատիպերը կոտրվելու են, նաև գուցե այս ծանր ճանապարհով, բայց այդ բոլոր կարծրատիպերը կոտրվելու են, և հասարակությունը այդ բոլոր հարցերի պատասխանները ստանալու է: Վստահեցնում եմ ձեզ այդ պատասխանների շահառուն Ռոբերտ Քոչարյանը հաստատ լինելու է:

Սևակ Հակոբյան - Փաստբանական, պաշտպանական կողմը մի քիչ շատ ինքնավստահ կեցվածք ունի: Կարո՞ղ ենք ասել, որ ՀՔԾ-ն ձեզ ավելի շատ օգնում է:

Վիկտոր Սողոմոնյան - պաշտպանական կողմի՝ լինեն դա իմ կողմից շատ հարգված փաստաբանները, թե գրասենյակի ինքնավստահությունը բխում է ամուր դիրքերից, բխում է այն զգացողությունից, որ մենք պաշտպանում ենք անմեղ մարդու, որին պարզապես ապօրինի մեղադրանք է առաջադրվել, մեր տեսանկյունից, և որը ապօրինի կալանավորված է: Ինքնավստահությունն այդտեղից է բխում: Մենք, համենայն դեպս, հակասական որևէ հարցազրույց չենք տվել մինչև հիմա:

Վերադարձ քաղաքականություն

Սևակ Հակոբյան - Պարոն Սողոմոնյան, ինչո՞ւ Ռոբերտ Քոչարյանը վերադարձավ Հայաստան: Շատ-շատ էին գնահատականները, որ չի վերադառնալու, մնալու է: Արդյո՞ք ելքը չէր կանխագուշակվում, թե՞ կային երաշխիքներ:

 Վիկտոր Սողոմոնյան - Գիտե՞ք, այդ հրապարակումներն էլ եմ տեսել, ես այսպես ձեզ ասեմ, չի եղել նախագահ Քոչարյանի հետ նույնիսկ այս թեմային մոտ քննարկում, ասենք, օրինակ, խոսեինք՝ գա՞լ, թե՞ չգալ, նույնիսկ մոտ չի եղել, հարցը չի հնչել: Ես իրեն ճանաչելով՝ ուղղակի այդ հարցն իրեն երբեք չէի տա, ինքն էլ ես չեմ կարծում, որ այդ հարցը որևէ մեկի հետ քննարկած լինի, որովհետև իր ճակատագիրն ու Հայաստանի և Արցախի ճակատագիրն ուղղակի կապված են իրար հետ, այնպես, որ անհնար է դրանք իրարաից տարանջատել: Դուք հիշում եք Ղարաբաղյան շարժան պատմությունը, եթե հիշում եք ԼՂՀ-ի պետական պահպանության պետական կոմիտեի ստեղծումը, որը նախագահ Քոչարյանը գլխավորել է 92 թվականի օգոստոսից, երբ փաստորեն Ադրբեջանը ագրեսիա էր սանձազերծել և օկուպացրել էր Ղարաբաղի եթե չեմ սխալվում շուրջ 60 տոկոսը: Այսինքն, այդ ծանրագույն պատերազմական վիճակից մինչև հետո արդեն Հայաստանի ղեկավար, մինչև տարբեր հաջողություններ, մինչև տարբեր ձեռքբերումներ: Ես չեմ կարծում, որ իր ճակատագիրը կարելի է առանձնացնել մեր հայրենիքի ճակատագրից: Գիտեք նաև դրանով է պայմանավորված, վստահ եմ, որ իր վերջին հարցազրույցում ասաց, որ պարզապես քաղաքականությամբ չզբաղվել այլևս չի լինի, այսինքն պարզապես իրեն մղում են դեպի քաղաքականություն, և սա կարծում եմ իրողություն է, իրողություն է, որը մենք պետք է հասկանանք:

Մենք այսօր տեսանք, մանրամասն վերլուծեցինք: Եվ բոլորն էլ հասկանում են, նույնիսկ մեղադրողները, որ մենք անթերի իրավական դրքերից ենք հանդես գալիս, անթերի: Եթե այս վիճակում, այս դիրքերից հանդես եկող մարդուն կարելի է պարզապես կալանավորել, ինչի՞ մասին կարող է մտածել շարքային քաղաքացին: Կան բազմաթիվ այլ խնդիրներ, որոնք ծառանում են հիմա, առաջ են գալիս այս վերջին ամիսներին: Ես կարծում եմ, որ բարեբախտություն է, որ նախագահ Քոչարյանի մոտ այդ հարցերը երբեք չեն առաջացել, այսինքն՝ Հայաստանից կտրվելու:

Վստահ եմ, որ ամեն ինչ լավ է լինելու:

Սևակ Հակոբյան - Քաղաքականությունը մտնելը պարոն Քոչարայնն իր հարցազրույցում ակնարկեց, բայց հետաքրքիր է՝ դա առաջացավ այս իրադարձությունների՞ ֆոնին, թե ավելի շուտ էր առաջացել:

Վիկտոր Սողոմոնյան - Ակնհայտ էր, որ բազմաթիվ մարտահրավերներ են առաջ գալիս, և այդ մարտահրավերների ուժգնությունը, դրանց վտանգավոր լինելը, վտանգավորության աստիճանը բոլորովին այլ է, քան տարիներ առաջ էր, և ես կարծում եմ, որ այդ պայմաններում այդ գաղափարը չէր կարող չծագել, այսինքն՝ քաղաքականություն վերադառնալու, և ես այն բացարձակ չէի պայմանավորի բացառապես կալանավորման հետ: Էնպես որ կապրեք՝ կտեսնենք ինչպես են իրադարձությունները զարգանում:

Սևակ Հակոբյան - Պարոն Քոչարյանը նշում էր, որ փորձ է արվում իրեն չեզոքացնել այս գործընթացներից, մասնակցությունից քաղաքական իրադարձություններին, բայց կարո՞ղ ենք ասել, որ սրանով իրեն ավելի շատ են մղում քաղաքականություն ու նրա շուրջ արդեն ձևավորվելու է բևեռ:

Վիկտոր Սողոմոնյան – Գիտե՞ք, այս հարցում ես շահագրգիռ կողմ եմ, ես իր ներկայացուցիչն եմ, իր գրասենյակի ղեկավարն եմ և ես չէի ուզի ինքս այդ մասը վերլուծել, թեև բազմաթիվ օբյեկտիվ բաներ եմ էնտեղ տեսնում:

Ես ձեռնպահ կմնամ և կփոխանցեմ այդ հարցը մասնագետներին, քաղաքագետներին, փորձագետներին:

Բայց, այնուամենայնիվ, կուզեի ասել հետևյալը. Տեսեք՝ ակնհայտ է, որ կան մարտահրավերներ, որոնց լուծումների և որոնց դիմակայելու վերաբերյալ մենք առայժմ պատասխաններ չենք ստացել, դրանք մնացել են օդում կախված: Ինչպե՞ս են դրանք լուծվելու, արդյո՞ք այս իշխանություններն են լուծելու, թե ընդդիմությունն է այդ հարցերը ավելի արդյունավետ ձևով առաջ քաշելու, ի՞նչ քաղաքական պայքարի աղբյուր են դրանք դառնալու կամ առարկա են դառնալու, այս հարցերի պատասխանները չկան: Ի՞նչ դերակատարություն կունենա այստեղ նախագահ Քոչարյանը, իսկ ես կարծում եմ, որ նա դեռ խոսք ունի այստեղ ասելու և մեծ քաղաքականության մեջ նույնպես, թեև նրան այս պահին, այսպես ասած՝ այդ հարցերից մեկուսացրել են:

Կապրենք՝ կտեսնենք, բայց, նորից եմ ասում, ես վստահ եմ, որ ամեն ինչ լավ է լինելու: