Շատ հաճախ մամուլում և հեռուստատեսությամբ այն կարծիքն է հայտնվում, թե Հայաստանում գիտությունը անկում է ապրում: Բայց դրան զուգահեռ, Գիտության պետական կոմիտեն հարյուրավոր միլիոն դրամների դրամաշնորհներ է տրամադրում և նախագծեր ֆինանսավորում: Հիմա էլ հրատարակվեցին 97 գիտաշխատողների անուններ, որոնք մեկ տարի ամիսը 100000 դրամ հավելյալ աշխատավարձ են ստանալու, եթե կարճ ասենք՝ լավ աշխատելու համար: Այս հակասության մասին lragir.am-ը մի քանի հարց է ուղղել ՄԱԿ-ի կազմում գործող Ինֆորմատիզացիայի միջազգային ակադեմիայի իսկական անդամ, քիմիական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր Առնոս Հովհաննիսյանի հետ:
Կիսու՞մ եք գիտության անկման մասին եղած կարծիքը:
Գիտությունը զարգանում է անկախ որևէ պետության գոյությունից: Նրան վնասել չեն կարող, և նա չի կարող անկում ապրել: Նման արտահայտություն կարող են անել պարզունակ մարդիկ, որոնք ստիպված են արդարացնել պետական բյուջեից գիտությանը հատկացված փողերի անպատասխանատու վատնումը: Ես կարող եմ հարյուրավոր միլիոնների հասնող գումարների անիմաստ վատնման օրինակներ բերել, բայց դրա իմաստը այլևս չեմ տեսնում:
Բայց միթե հանրությունը չպետք է իմանա, թե ով և ինչպես է վատնել ձեր նշած հարյուրավոր միլիոնները:
Մեր հասարակությունն այսօր նման բաներով այլևս չի հետաքրքրվում, քանի որ նա չի կարող որևէ ձևով պատասխանատվության ենթարկել փողերը վատնողներին: Գիտության պետական կոմիտեն մեր աշխատավարձի մի ահռելի մասը ծախսում է ըստ իր քմահաճույքի և որպես արդյունք ներկայացնում իրենցից ոչ մի արժեք չներկայացնող հաշվետվություններ:
Մի՞թե ռեալ գիտական արժեքներ չեն ստեղծվում: Չէ որ տպագրվում են գիտական հոդվածներ, որոնց վրա արտասահմանյան հետազոտողները հղումներ են անում:
Նախ, Հայաստանն այն երկիրը չէ դեռ, որ իր սուղ պետական բյուջեից գիտությանը փող հատկացնի միայն նրա համար, որ հոդվածների վրա հղում անեն: Իսկ հետո, այդ հոդվածները կտպագրվեին անկախ Գիտության պետական կոմիտեի գոյությունից ու մանավանդ նրա միջոցառումներից: Այսօր ամենաաղքատ խավը մեր երկրում գիտությամբ զբաղվող մարդիկ են, և այդ հոդվածները նրանց կատարած աշխատանքի արդյունքն է: Ո՞ր իրավունքով են նրանց աշխատավարձից վերցնում մի ահռելի բաժին և ըստ իրենց հայեցողության բաժանում այդ հոդվածների 97 համահեղինակների:
Այսօր ոչ մի արդարացում չի կարող ունենալ գիտահետազոտական հիմնարկների աշխատավարձի բարձրացումից բացի որեւէ այլ նախագիծ ֆինանսավորելը կամ առանձին մարդկանց հավելյալ աշխատավարձ տալը: Անիմաստ է նաև Գիտության պետական կոմիտե ունենալը: Եթե այդ կոմիտեի պահպանման վրա ծախսվող փողերը գումարվեին վերը բերված միջոցառումների վրա ծախսվող դրամական միջոցներին, ապա առնվազն կրկնակի կավելանար գիտությամբ զբաղվող մարդկանց աշխատավարձը, և գիտական ձեռքբերումները Հայաստանում ակնհայտ կլինեին:
Գիտական հիմնարկների գոյությունը հիմնականում պայմանավորված է երիտասարդ կադրերի համալրման հնարավորությամբ, իսկ երիտասարդ գիտաշխատողը պետք է կարողանա ապրել աշխատավարձով: Այս վճռորոշ հանգամանքի վրա Գիտության պետական կոմիտեն, ինչպես ասում են, թքած ունի: Նա բավարարվում է հարյուր - երկու հարյուր դոլար երիտասարդ գիտաշխատողին փող շպրտելով: Սա ամոթ է:
Տրվում է հավելյալ աշխատավարձ գիտության մեջ վաղուց կայացած մարդուն, բայց աշխատավարձով ապրելու հնարավորություն չի տրվում գիտության մեջ նոր մուտք գործող երիտասարդներին և սա համարում ենք բարեփոխում կամ ֆինանսավորում: Նորից եմ կրկնում, եթե ուզում ենք, որ մեր ազգը ունենա գիտությամբ զբաղվող խավ, ապա վերջ պետք է տալ այդ գիտության պետական կոմիտեի ամոթալի, կաշառածին և հովանավորչական գործունեությանը:
Դուք գտնում եք, որ պետք չէ՞ ունենալ գիտության պետական կոմիտե:
Հայաստանում գիտության ծաղկման տարիներին Բարձրագույն կրթության նախարարության գիտության բաժնում միայն երեք մարդ էր աշխատում, իսկ գիտությամբ զբաղվող մարդը հարգված էր թե իշխանության և թե հասարակության կողմից: Գիտական ստորաբաժանման ղեկավարի աշխատավարձը համարժեք էր նախարարի աշխատավարձին: Այսօր գիտնականը պատկանում է աղքատ խավին, և ինչպես մի առիթով ինձ ասաց գործարար մարդկանցից մեկը, մեր ազգին աղքատ գիտնականներ պետք չեն: Նա իրավացի էր: Աղքատ խավին պատկանող մարդը շուկայական տնտեսությամբ ապրող երկրում չի կարող հարգված լինել:
Սիրանույշ Պապյան