«Վրաստանի Հայ Համայնք»-ի «Միություն» լրատվական կենտրոնի հարցերին պատասխանում է Վրաստանում Հայաստանի Հանրապետության արտակարգ և լիազոր դեսպան՝ պ-ն Հովհաննես Մանուկյանը.
- Հայաստանի և Վրաստանի անկախության հռչակումից 22 տարի անց, ինչպե՞ս են զարգանում այս երկրների միջև հարաբերությունները: Ո՞ր ոլորտներում է նկատվում լավագույն արդյունք, իսկ որ ոլորտներում դժվարություններ և ինչի՞ հետ են դրանք կապված:
- Անդրադառնալով անկախության ժամանակշրջանի հայ-վրացական հարաբերություններին, նախևառաջ, հարկ է շեշտել գլխավորը՝ այդ հարաբերությունները երբեք չեն շեղվել բարիդրացիության և սերտ գործընկերության մակարդակից:
Մեր հարաբերություններում նախապատվությունը տրվել է տնտեսական համագործակցությանը: Համագործակցության ավանդական ոլորտներ են էներգետիկան, տրանսպորտը, գյուղմթերքների արտադրությունը, սննդարդյունաբերությունը, շինանյութերի արտադրությունն ու հանքարդյունաբերությունը, վերջին տարիներին հատկապես' տուրիզմը:
Ինչ վերաբերում է խնդիրներին, ապա դրանք աշխատանքային են: Մեր մոտ անլուծելի հարցեր չկան, կան դեռևս չլուծված հարցեր: Գիտեք, որ մենք այսօր աշխատում ենք հայ-վրացական սահմանի դելիմիտացիայի ուղությամբ, մեր վրաց գործընկերների հետ միասին փորձում ենք լուծումներ գտնել Վրաստանում հայ հոգևոր և մշակութային ժառանգության պահպանության հարցում, աշխատում ենք հայկական եկեղեցիները հայ առաքելական եկեղեցու հետևորդ մեր հայրենակիցներին վերադարձնելու և բազում այլ ուղղություններով:
- Հայտնի է, որ դիվանագիտական առաքելությունների հիմնական խնդիրը սեփական պետության շահերի պաշտպանումը և զարգացումն է տվյալ երկրում: Ինչու՞մ են կայանում Հայաստանի Հանրապետության հիմնական՝ ռազմավարական շահերը Վրաստանում:
- Հայաստանի արտաքին քաղաքական առաջնահերթություններից է հարևանների հետ բարիդրացիական հարաբերությունների ամրապնդումը: Եվ Վրաստանն այստեղ ունի առանցքային կարևորություն: Որպես բարեկամ երկիր և վստահելի գործընկեր Վրաստանը մեր համար կարևորություն է ներկայացնում մի շարք ոլորտներոմ' տնտեսական, տրանսպորտային և կոմունիկացիոն, ինչու ոչ, նաև մշակութային: Չէ որ մենք կրողներն ենք այս տարածաշրջանում միասնական քրիստոնեական արժեքների և դա հուսալի հիմք է մեր անքակտելի բարեկամության:
Հայաստանի համար կարևոր նշանակություն ունի նաև Վրաստանի հայ համայնքի սոցիալ-տնտեսական և հոգևոր-մշակութային իրավունքների լիարժեք իրականացման ապահովումը, ինչը մեր բանակցային օրակարգի մշտական հարցերից է:
- Ինչպե՞ս կնկարագրեիք Վրաստանի քաղաքական վերնախավի վերաբերմունքը Հայաստանի հետ համընդհանուր, ռազմավարական համագործակցության նկատմամբ:
- Կարծում եմ, որ այս հարցի պատասխանն արդեն իսկ տվել եմ՝ նախորդ հարցերին պատասխանելով: Բացի այդ, հաշվի առնելով մեր տարածաշրջանում առկա աշխարհաքաղաքական շահերի բախման իրողությունը, կարող ենք ասել, որ թե’ Հայաստանի, և թե’ Վրաստանի քաղաքական էլիտան մեծ հաշվով հասկանում է մեր տնտեսական և քաղաքական գործընկերության ոչ այլընտրանքայնությունը:
- Ձեր գնահատմամբ, որքանո՞վ խորն է Թուրքիայի և Ադրբեջանի ազդեցությունը Վրաստանի վրա և ո՞ր ոլորտներում է այն արտահայտվում բացասական՝ կապված հայ-վրացական հարաբերությունների հետ:
- Այսպես, թե այնպես, պետությունների միջև ձևավորվող հարաբերությունները փոխադարձ քաղաքական ազդեցության գործոն են: Այն, որ Վրաստանի, Թուրքիայի և Ադրբեջանի միջև սերտ համագործակցություն է հաստատվել, փաստ է և կոպիտ սխալ կլիներ, եթե այդ փաստը մենք դիտեինք հայ-թուրքական և, մանավանդ, հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների մեղմ ասած ոչ բարիդրացիական լույսի ներքո: Ընդհակառակը, այն որ տարածաշրջանում կա երկիր, որին հաջողվել է պահպանել հավասարապես բարեկամական հարաբերություններ ինչպես Հայաստանի, այնպես էլ Ադրբեջանի ու Թուրքիայի հետ, նպաստում է Հարավային Կովկասում կայունության պահպանմանը:
Դրա հետ մեկտեղ, ես կարծում եմ և հուսով եմ որ դա այդպես է, որ մեր պետությունների արտաքին քաղաքական դիրքորոշումները բխում են մեր իսկ սահմանած արտաքին քաղաքական նախապատվություններից, այլ ոչ թե երրորդ ուժերի ազդեցության արդյունք են: Նույնը կարելի է ասել նաև հայ-վրացական սերտ համագործակցության մասին: Վերջին տարիների արտաքին քաղաքական զարգացումներն ապացուցել են, որ մենք կարող ենք պաշտպանել մեր այդ դիրքորոշումները՝ անկախ նրանից թե երրորդ ուժերը երջանիկ են դրանից, թե ոչ:
- Հայտնի է, որ Վրաստանի անկախության հռչակման օրվանից հայությունը իրավունքների իրականացման ոլորտում, որպես երկրի ազգային փոքրամասնություն, բախվում է որոշ բարդությունների: Միևնույն ժամանակ, մի շարք հարցեր (եկեղեցական շինությունների պատկանելությունը, կրթական ոլորտի խնդիրները) այսօր գտնվում են Հայաստան-Վրաստան երկկողմանի հարաբերությունների օրակարգում: Ձեր կարծիքով, ինչո՞վ է պայմանավորված այն փաստը, որ ազգային փոքրամասնությունների իրավունքների իրականացման և ազատության հետ կապված հարցերը տեղափոխվեցին միջազգային հարաբերությունների հարթություն և որքանո՞վ է դա արդյունավետ:
- Նախ, սկսեմ նրանից, որ աշխարհը գլոբալիզացվում է: Վերջին տասնամյակներում ինտենսիվ ընթանում են միջպետական ինտեգրացիոն գործընթացներ: Ինտեգրացիան, միջպետական կառույցներին և միավորումներին միանալը ենթադրում է տարբեր ոլորտներում, այդ թվում և մարդու իրավունքների, փոքրամասնությունների իրավունքների բնագավառներում միասնական ստանդարտների և միասնական վերահսկողական մեխանիզմների սահմանում: Մեր երկրների անդամակցությունը Եվրոպայի խորհրդին և հետագա եվրոինտեգրման քաղաքականությունը դրա վառ օրինակն են: Եվ, կարծում եմ, որ զարմանալի և պատահական չէ, որ բազմաթիվ հարցեր, որոնք երկրի ներքին հարցերն են, դառնում են միջազգային, միջպետական հարաբերությոններում քննարկման և բանակցման առարկա: Առավել ևս Հայաստանը և Վրաստանը, որոնք բարեկամական երկրներ են, երկուսն էլ ԵԽ անդամ պետություններ:
Հայաստանն անտարբեր չէ Վրաստանի հայ համայնքի ճակատագրի նկատմամբ և մեր համագործակցությունն այս ոլորտում մեր վրաց գործընկերների հետ ուղղված է այդ բարդագույն հարցերի արդյուվետ լուծմանը:
Իսկ մեծ հաշվով, այո, դա Վրաստանի ներքին խնդիրն է, պարտավորությունը' ապահովել ազգային փոքրամասնությունների իրավունքների արդյունավետ իրագործումը, մասնավորապես Վրաստանի ազգությամբ հայ քաղաքացիների' խղճի ազատության սահմանադրական իրավունքի իրացման համար անհրաժեշտ պայմանների ստեղծումը:
- Վրացական քաղաքական վերնախավը անդրադառնալով 1915-23թթ. Հայոց Ցեղասպանության դատապարտմանը, հայտարարում է, որ ցեղասպանության ժխտման դիրքորոշումը կապված է երկրի արտաքին քաղաքական ուղղության հետ և Հայաստանն ըմբռնումով է մոտենում Վրաստանի այս դիրքորոշմանը: Արդյո՞ք դա այդպես է: Հայաստանը ըմբռնումո՞վ է մոտենում 1915-23թթ. Հայոց Ցեղասպանությունը չճանաչելու քաղաքականությանը:
- Անկեղծ ասած, ես ծանոթ չեմ վրացական կողմի նման պաշտոնական գնահատականներին կամ դիրքորոշմանը: Բոլոր դեպքերում, հայկական կողմը ոչ թե ըմբռնումով է մոտենում Վրաստանի կողմից Հայոց ցեղասպանությունը պաշտոնապես չճանաչելու դիրքորոշմանը և փաստին, այլև պարզապես, գտնում է, որ մենք իրավունք չունենք նման պահանջ ներկայացնել կամ չենք կարող հանդիմանել որևէ պետության այդ կապակցությամբ: Մարդկության դեմ ուղղված հանցագործությունների ճանաչման և դատապարտման հարցը տվյալ սուվերեն երկրի և նրա քաղաքական վերնախավի իրավասությունն է:
Այլ հարց է խնդրի բարոյական կողմը:
Այնուամենայնիվ, մենք շարունակելու ենք ջանքեր գործադրել՝ մեր վրաց գործընկերներին համոզելու, որ 1915 թվականի ողբերգության արդար գնահատումը ծառայելու է միջազգային հարաբերություններում ավելի առողջ, արդար և փոխվստահության վրա հիմնված մթնոլորտի ձևավորմանը, այլ ոչ թե հակառակը և համապատասխանում է Վրաստանի երկարատև, խորքային քաղաքական շահերին:
Ի դեպ, այս հարցում Վրաստանի տարածքում առավել ազդեցիկ և լեգիտիմ կարող է հնչել Վրաստանի հայ համայնքի, Վրաստանի հայազգի քաղաքացիների ձայնը: Վրաստանը ժողովրդավարական երկիր է, հռչակել է խոսքի և համոզմունքների ազատության երաշխավորումը, և այստեղ Դուք ունեք գործողությունների և պատասխանատվության մեծ դաշտ:
