Եթե ուշադիր եք եղել, ապա նկատած կլինեք, որ հատկապես վերջին տարիներին Հայաստանի, բայց մանավանդ քաղաքամայր Երևանի անշարժ գույքի շուկան հետզհետե սկսում է անկում ապրել. մեզանում շատերը փաստացի դադարել են տուն գնելուց և հիմնականում բավարարվում են այն ամենով, ինչ թողել են նախնիները: Այսպես. համաձայն ամենաթարմ վիճակագրական տվյալների՝ 2015 թվականի հունվար-նոյեմբեր ամիսներին հանրապետությունում անշարժ գույքի նկատմամբ իրականացվել է 162363 գործարք, որոնց քանակը, 2014 թվականի նույն ժամանակահատվածի համեմատ նվազել է 16.7%: Ընդ որում՝ հետաքրքրական է այն, որ, 2015 թվականի հունվար-նոյեմբեր ամիսներին Երևան քաղաքում անշարժ գույքի 11702 առուվաճառքի գործարքների 66.2%-ը արձանագրվել են բազմաբնակարան բնակելի շենքերի բնակարանների նկատմամբ: 2014 թվականի նույն ժամանակահատվածի համեմատ բազմաբնակարան բնակելի շենքերի բնակարանների առուվաճառքի գործարքների քանակը նվազել է 14.9%-ով:
Շատ չցանկանալով խորանալ չոր ստատիստիկայի մեջ՝ կցանկանայինք, այնուամենայնիվ, ձեր ուշադրությունը հրավիրել այն փաստի վրա, որ նմանատիպ տվյալները հանդիսանում են այն կարևորագույն ցուցիչներից մեկը, որ բանեցվում է՝ երկրում սոցիալական ընդհանուր մակարդակը, ասել կուզի՝ բնակչության գնողունակությունը ստուգելու համար: Փաստը մնում է փաստ, որ անշարժ գույքի ոլորտում ահա երկար տարիներ է, ինչ առաջարկ-պահանջարկի տոկոսային հարաբերակցությունը մնում է անփոփոխ. ավելի շատ վաճառում են, քան գնում, ինչը, համաձայնե՛ք, ամենևին էլ երկրի բարգավաճման մասին չէ, որ կարող է վկայել. այս ցուցանիշը խոսում է ոչ միայն բնակչության շրջանում իշխող անգնողունակության մասին, այլև արտագաղթի մեծ ալիքի, ինչի մասին գրեթե ամեն օր նորանոր տվյալներ են հրապարակվում, խոսվում, ասվում:
Վերջերս մի ինտերնետային կայք յուրատեսակ ուսումնասիրություն էր կատարել՝ հաշվարկելու համար, թե միջին հայաստանցու տարեկան եկամուտների հաշվով որքան ժամանակ կպահանջվի, որ մարդը կարողանա Երևանի կենտրոնում ինչ-որ բնակարան գնել: Ստացված տվյալները համադրվել էին եվրոպական միջին ցուցանիշների հետ, և պարզվել էր, որ ի տարբերություն մեր արևմտյան բարեկամների՝ միջին վիճակագրական հայաստանցին պետք է աշխատի մոտ 200 տարի, որ կարողանա գնել տուն՝ Երևանի կենտրոնում:
Ի՞նչ է սա, եթե ոչ իսկական խայտառակություն: Դուրս է գալիս, որ միջին վիճակագրական հայը, եթե նրան ոչ մի ժառանգություն չի հասել ծնողներից կամ այլ բարեկամներից ինչ-որ բնակմակերես, դատապարտված է լինելու ապրել վարձով կամ չգիտես թե որտե՞ղ: Հետո էլ նորանոր շենքեր ենք կառուցում, «էլիտարկեք» դեպի երկինք վեր խոյացնում՝ քառակուսի մետրը, ասենք, 500 դոլար արժողությամբ: Ո՞րն է այդ ամենի իմաստը, կարո՞ղ եք ասել, մի՞թե բացառապես սեփական թալանած միջոցները մի լավ լվանալը…
Նորմալ երկրներում, ինչպես գիտեք, այս խնդիրը լուծել են շատ տրամաբանական ճանապարհով. բանկերը ցածր տոկոսադրույքներով վարկեր են տրամադրում բնակչությանը, ինչն էլ թույլ է տալիս վերջիններիս ոչ թե 10 կամ 20 տարի աշխատել, փող հետ գցել ու հետո միայն մտածել սեփական բույնն ունենալու մասին, այլ անմիջապես դառնալ սեփականության տեր՝ տարիների ընթացքում կատարելով համապատասխան վճարումներ համապատասխան բանկին: Ի տարբերություն բարեկեցիկ Արևմուտքի՝ մեզ մոտ՝ Հայաստանում, գոնե անկախության այս ժամանակահատվածում, այդպես էլ չհաջողվեց ներդնել այնպիսի ֆինանսական մեխանիզմներ, որոնք թույլ կտային մարդկանց՝ օգտվելու այդքան անհասանելի թվացող բարիքից. 12-15% տոկոսադրույք, ահա այս է այն շեմը, որից ներքև ձեզ որևէ հայաստանյան բանկ դժվար թե առաջարկի վարկեր՝ բնակարան գնելու համար: Դե հիմա ասե՛ք, մեր սոցիալական պայմաններում քանի՞ հոգի կարող է իրեն թույլ տալ նման բարձր տոկոսադրույքներով վարկի տակ մտնել: Դա էլ հո 5000 դոլար չէ՞, որ ասեն՝ լա՛վ, մի կերպ կտանք: 25-30000 դոլար վարկ վերցնել 15% տոկոսադրույքով, համաձայնե՛ք, ոչ բոլորը կարող են իրենց թույլ տալ մեզանում, իսկ ավելի կոնկրետ՝ բնակչության 0,1%-ից ոչ ավելին: Բայց ո՞ւմ է, գրողը տանի, պետք, թե ով է կարողանում տուն գնել և ով՝ ոչ, ո՞ւմ է դա պետք ընդհանրապես, ո՞ր չինովնիկին, կարո՞ղ եք ասել: Այո՛, ճիշտ եք, ոչ մեկին…
Դավիթ Բաբանով
