Երկրորդ համաշխարհայինից հետո քաղաքակիրթ աշխարհը մշակեց և ընդունեց Ժնևի չորս կոնվենցիաները, որոնք իրենց լրացուցիչ արձանագրություններով կազմում են ներկայիս միջազգային հումանիտար իրավունքի առանցքը։ Դրանք պատերազմի վարման նվազագույն կանոններ են, որոնք միտված են սահմանափակելու պատերազմի արհավիրքները։ Ժնևի չորրորդ կոնվենցիան, մասնավորապես, վերաբերում է պատերազմի ընթացքում քաղաքացիականների՝ խաղաղ բնակչության պաշտպանության կանոններին։
Այս կոնվենցիայի մաս կազմող առաջին արձանագրությունը կետ առ կետ և ուղիղ տեքստով սահմանում է, թե ինչ չի կարելի անել խաղաղ բնակչության նկատմամբ։ Անշուշտ, սա վերաբերում է պատերազմող կողմերին, որոնք կոնվենցիայի տրամաբանությամբ պետք է լինեն պետական միավորումներ, և ոչ թե ահաբեկչական խմբավորումներ։ Վարձկանների և ահաբեկիչների օգտագործումն արգելվում է այլ միջազգային պայմանագրերով։ Այս վերլուծությունը վերաբերում է դեռ միայն խաղաղ բնակչության դեմ իրականացվող գործողություններին, որի սուբյեկտը պատերազմող կողմն է՝ կոնվենցիայով սահմանված պարտավորություններ ստանձնած պետությունը։
Արձանագրության 51-րդ հոդվածն ուղիղ տեքստով սահմանում է, որ «քաղաքացիական բնակչությունը՝ որպես այդպիսին, ինչպես նաև անհատ քաղաքացիները, չպետք է լինեն հարձակման օբյեկտ։ Արգելված է իրականացնել բռնության ակտեր, որոնց ուղղակի նպատակը քաղաքացիական բնակչության մեջ սարսափի տարածումն է»։ Նույն հոդվածի համաձայն՝ «չտարբերակված» հարձակումներն (indiscriminate attacks) արգելված են։ Չտարբերակված է համարվում ռազմական այնպիսի մեթոդներով և միջոցներով իրականացված հարձակումը, որն ուղղված չէ հատուկ ռազմական նպատակի իրականացմանը, կամ իր բնույթով այնպիսին է, որ ռազմական օբյեկտների հետ միասին կարող է չտարբերակված կերպով հարվածել նաև քաղաքացիականներին կամ քաղաքացիական օբյեկտներին։ Ի դեպ, թվարկված բոլոր գործողությունները Արձանագրության «ծանր խախտումներ» են։
Իսկ ինչ են անում ադրբեջանական կողմում կռվող զինված խմբավորումները։ Նրանք հարվածում են բնակելի քաղաքներին կասետային մարտագլխիկներ ունեցող զենիթահրթիռային կայանքներից։ Համաձայն հրապարակված փաստական տվյալների, հարվածներն ուղղված են հենց բնակելի օբյեկտներին և քաղաքացիական բնակչությանը, այլ ոչ թե ռազմական օբյեկտներին։ Արձանագրության ծանր խախտումներ են, քանի որ կասետային զինամթերքի օգտագործումն ինքնին անհնար է դարձնում «տարբերակված» հարձակումը։ Հակիրճ պետք է նշել, որ կասետային հրթիռը զինամթերքի այնպիսի տեսակ է, որի մեջ եղած բեկորներն ու փոքր նռնակները միտված են առավել մեծ վնաս հասցնելու կենդանի թիրախներին։
Արձանագրության 58-րդ հոդվածի համաձայն՝ պատերազմող կողմը պարտավոր է անել առավելագույնը՝ խուսափելու համար ռազմական նշանակության օբյեկտները խիտ բնակեցված վայրերում տեղակայելուց, ինչպես նաև քայլեր ձեռնարկել՝ վերջիններիս հեռացնելու ռազմական օբյեկտների մոտակայքից, ձեռնարկել այլ անհրաժեշտ կանխարգելիչ միջոցառումներ՝ քաղաքացիական բնակչությանը ռազմական գործողությունների վտանգներից պաշտպանելու համար։ Այս պարագայում էլ մենք գիտենք, որ ադրբեջանական զինված ուժերը պարզապես թաքնվում են սեփական բնակչության թիկունքում՝ նրանց դարձնելով թիրախ:
Նույն կանոնների խախտմամբ լրագրողներին թիրախ դարձնելը արձանագրությամբ հավասարեցված է քաղաքացիական բնակչությանը թիրախավորելուն կամ վերջինիս վրա ազդեցություն ունեցող «չտարբերակված հարձակում» իրականացնելուն, ինչը ևս հանդիսանում է ծանր խախտում ու դրանով իսկ՝ պատերազմական հանցագործություն։ Գիտենք, որ այս օրերին Արցախում Ադրբեջանի կողմից արձակած հրթիռներից, ԱԹՍ-ի ուղղորդված և նպատակային հարվածներից ծանր վիրավորում են ստացել բազմաթիվ լրագրողներ:
Ադրբեջանի լայնածավալ ռազմական ագրեսիան՝ Թուրքիայի ուղղակի թե քաղաքական, և թե ռազմական ներգրավվածությամբ, ինչպես նաև օտարերկյա ահաբեկիչ զինյալների և ջիհադիստների մասնակցությամբ, զուգորդվում է Արցախի մայրաքաղաք Ստեփանակերտի, և այլ քաղաքների և բնակավայրերի, քաղաքացիական բնակչության և ենթակառուցվածքների թիրախավորված հրետակոծություններով՝ միջազգային մարդասիրական իրավունքի նորմերով արգելված զինատեսակների կիրառմամբ։ Ադրբեջանի «այրված հողի» մարտավարությամբ նպատակ ունի իր հայրենիքից դուրս մղելուն Արցախի բնակչությանը և ոչնչացնել ժողովրդի մշակութային և հոգևոր ժառանգությունը։ Սա ոչ այլ ինչ է, քան էթնիկ զտման քաղաքականություն։ Ադրբեջանի այս պատերազմական հանցագործությունը դեռ պետք է իր գնահատականը ստանա։ Հայաստանի կառավարությունն արդեն դիմել է Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարան՝ պահանջելով ժամանակավոր միջոց կիրառել ինչպես Ադրբեջանի, այնպես էլ Թուրքիայի նկատմամբ՝ հաշվի առնելով վերջինի ուղղակի ներգրավվածությունը և դերը։ ՄԻԵԴ-ը, երկու երկրների պարագայում էլ Հայաստանի ներկայացրած հիմնավորումները և փաստարկներն ընդունելով, որոշում է կայացրել ժամանակավոր միջոցի կիրառելու մասին։ Սակայն սա դեռ հաղթանակ չէ, աշխարհը պետք է իմանա, թե ում հետ գործ ունի: Աշխարհը պետք է իմանա, որ Ադրբեջանը ահաբեկչությանը սատարող պետություն է, իսկ Ադրբեջանի իշխանությունները՝ պատերազմական հանցագործներ:
