Լիլիթ Գալստյան
Միշտ սիրել եմ օդակայանում լինել։ Մանկությունից ինձ ուղեկցող հետաքրքրությունս չի մարել։ Նայում եմ հեւքոտ, սեւեռուն, շտապող մարդկանց կենտրոնացած դեմքերին ու փորձում հասկանալ՝ ո՞ւր են գնում, ինչո՞ւ, ի՞նչ են մտածում։
Երեւան-Մոսկվա թռիչքն, ինչպես միշտ, լեցուն է, դեմքերի խճանկարը բազմազան, մեր ազգային խառնվածքն անփոփոխ. օդանավի ճշգրիտ տարածության ու կանխորոշված տեղերի ու հարմարությունների պայմաններում հայրենակիցներիս մեծ մասը որոշում է ավելի ճարպիկ լինել ու «առաջ ընկնել»: Ու մինչ կհասնես նստարանիդ, հատուկ ջանք պիտի գործադրես, որ գլխիդ չընկնեն կամ ոտքիդ տակ չհայտնվեն վերջին վայրկյանին գնված ու տոպրակներից դուրս պրծնող կոնյակի շշերը, հայկական շոկոլադի տուփերն ու ճամպրուկներից դուրս մնացած փնթի փաթեթները։
Ուղեկցորդուհու համառ զգուշացումներից հետո էլ սրտացավ-ընտանեկանները կամ ընկերասերները չեն անջատում հեռախոսներն ու շարունակում են հարազատներին զեկուցել թռիչքի մանրամասներից, իսկ առավել լավ տղեքը «արհամարհում» են ամրագոտին կապելու «անիմաստությունն» ու համառորեն խուսափում կապելուց։ Սա չգրված կանոն է բոլոր ուղղությունների համար, ու ամեն անգամ աչքիցս չի վրիպում ոչ հայ ուղեկցորդուհու կամ ոչ հայ ուղեւորների անթաքույց հակակրանքը։
Օդանավում ակնհայտորեն երիտասարդները շատ են՝ այն էլ ոչ Երեւանից. մինչ խոսելը՝ մատնում է հագուկապն ու սանրվածքը: Աշխատելու են գնում՝ հստակ է. դեմքներին անորոշություն, տագնապ, անտերություն կա։ Ուզում եմ գրկեմ կողքիս նստած, ավելի շուտ կուչ եկած երկու եղբայրներից փոքրին ու ասել՝ ինչո՞ւ ես գնում, ո՞ւր ես գնում, բա սիրած չունե՞ս, իսկ մա՞յրդ։ Բայց լռում եմ ու շարունակում ուրիշներին նայել։ Տարեց մի զույգ է դժվարությամբ տեղավորվում նստարանին. հավանաբար առաջին անգամ են օդանավ նստում՝ հաստատ գնում են միանալու խոպաններում աշխատող որդու ընտանիքին, մտածում եմ ես։
Իսկ ուղեկցորդուհին արդեն խմիչք է սպասարկում ու հայրենակիցներիս մեծ մասը ռուսերենով հյութ կամ ջուր ասելու դժվարություն ունի, էլ չեմ ասում շնորհակալության մասին։
Բայց, այնուամենայնիվ, գտնվում են նաեւ իրենց չիմացած ռուսերենով սլացիկ ու թափանցիկ ուղեկցորդուհուն անհամ-անհամ «խոսացնողները»։ Մենք ենք՝ ճարպիկ, գնացող, անստույգ։
Օդանավը դեռ վերջնականապես չի կանգնել ու նորից սրտացավերի զանգերը, գլխիդ ընկնող կոնյակախառն տոպրակների հավանականությունն ու ոտքերիդ՝ շտապողների ճամպրուկների հարվածները։
Տարանցիկ ուղեւորների սպասասրահում երեք կին են նստում «պոչիս»։ Ոչ ռուսերեն գիտեն, ոչ անգլերեն եւ, բնականաբար, ոչ էլ տեղեկատու ցուցատախտակից օգտվելու կարողություն ունեն։ Երկուսը միջին տարիքի քույրեր են Արտաշատից՝ Նյու Յորք են գնում։ Ի՞նչ եք կորցրել Նյու Յորքում, չեմ զսպում հետաքրքրությունս ու հարցնում եմ Նյու Յորքի պատվին հատկապես անճաշակորեն հարդարված քույրերին։ Ի՞նչ մնալու տեղ է Հայաստանը որ, ինքնագոհ պատասխանում են քույրերն ու շարունակում գլուխ գովալ, որ Արտաշատում տուն-տեղ, ամուսին ունեն, Մոսկվայում աշխատող որդի, հողամաս ու բերք ու այդպիսի բաներ….բա ինչո՞ւ եք գնում, համառում եմ ես։ Երեք ամսով տուրիստ ենք գնում, խորամանկում են քույրերը (երեւի դեսպանատանը տված պատասխանն են հիշում) ու, երբ շարունակում եմ, որ նույնիսկ ինձ պես ապահով մեկը երեք ամսով Նյու Յորքում զբոսաշրջիկ լինելու հաճույքի հնարավորություն չունի, նորից վերադառնում են հին պատասխանին՝ մնանք ի՞նչ անենք։
Հետո կարծես ճանաչում են ինձ, արդարանալու պես հիշում են, որ ինչ-որ թվի ձայնը մեզ են տվել, հետո էլի արդարանալու պես շարունակում են՝ ինչ մնալու տեղ ա, մեր դպրոցի հավաքարարն էլ, եթե ձայնը հանրապետականին չտա, գործից կազատեն։
Հայրենիքի, հողի, պատկանելության կամ քաղաքացի լինելու մասին խոսքերն ավելորդ են, տխրորեն անիմաստ ու դատարկ։ Ու ես՝ Նյու Յորքում ինչ-որ հարուստ ու մեռնող ծերունու խնամելու գնացող քույրերին ուղեկցում եմ Նյու Յորքի դարպաս ու վերադառնում սպասասրահ։
Հարյուր տարի մնա՝ Հայաստան չեմ վերադառնա, շարունակում է ընդհատված զրույցը քսան տարի առաջ Հայաստանից մեկնած երրորդ կինը, որ Լոս Անջելես է վերադառնում։ Բա ինչո՞ւ էիք եկել, գրեթե չհարգելով համառությունս ու չթաքցնելով հակակրանքս, հարցնում եմ սրան, դարձյայ համոզված, որ հայրենիքի, հողի կամ պատկանելության մասին խոսքերն անիմաստ են։ Ինքն ինձնից համառ է՝ ուզում է, որ Լոս Անջելեսի օդանավում կողքը նստեմ, որ անգլերեն հարցաթերթիկը լրացնեմ, համ էլ ուղեկցորդուհու հետ հաղորդակցվելու դյուրություն ունենա։ Օդանավը վայրէջք կատարելուն պես թռնում է կողքիցս՝ էլ իմ պետքը չունի։
Գլենդելի փողոցներում արեւելահայերեն լսելը նույնքան սովորական է ու բնական, որքան Մաշտոց պողոտայում։ Գլենդելի ազգային վարժարաններում խոսում են հողի, պատկանելության ու քաղաքացի լինելու մասին, նրանք ապրում են հայրենիքի ցավով։
Իսկ մեզ մոտ՝ Հայաստանում ընտրություններ են, ու մենք շարունակում ենք լինել գնացող ու անստույգ, ու ՔՎԵ-ի կողքին անկարեւոր են հայրենիքի, հողի, պատկանելության ու քաղաքացի լինելու արժեքները:
«Առավոտ» օրաթերթ
