Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցը, ցավոք կարող է չհամապատասխանել մեր սպասելիքներին, այն չպետք է լինի վերջակետ, այլ մի նոր մակարդակի անցման շեմ, որտեղ պետք է խոսենք հատուցման մասին: Ապրիլի 23-ին «Մեդիա կենտրոնում» «Իրադրությունը Թուրքիայում և Հայաստանում 99 տարի անց» թեմայով քննարկման ժամանակ իր դիրքորոշումը հայտնեց թուրքագետ Արտակ Շաքարյանը:
«Ցեղասպանության 100-րդ տարելիցին ընդառաջ մեկ կամ երկու ֆիլմ կնկարահանվի, որոնց որակի մասին չեմ կարող դատել, հնարավոր է, որ «Մայրիկ» ֆիլմի նման ազդեցիկ լինեն, ամեն դեպքում կարծում եմ, որ 100-ամյակը պետք է լինի մի բանի հասնելու կետ, ոչ թե վերջակետ դնելու մակարդակ, այլ նոր մակարդակի անցման մի շեմ»,- նշեց Շաքարյանը:
Նա ընդգծեց, որ 100-րդ տարելիցը առիթ է ոչ միայն ճանաչման, այլև հիմնավոր կերպով հատուցման մասին խոսելու համար:
«Մենք խոսում ենք ճանաչելու մասին' առանց քննարկելու, թե ինչ է արվելու ճանաչելուց հետո, եթե 2015 թվականի ապրիլին Թուրքիայի վարչապետը հայտարարի Հայոց ցեղասպանության ճանաչման մասին, դա կլինի բարոյական հաղթանակ, ինչը մենք սիրում ենք, բայց այն հստակ քայլ չի լինի, և խոսք չի լինի հնարավոր հատուցման մասին»,- պարզաբանեց փորձագետը: Նրա խոսքով, ժամանակն է ցեղասպանությունը վերարժեվորելու և հստակ կերպով խոսելու, թե ինչպես է իրականացվելու հատուցման մեխանիզմը:
«Զոհերի կերպարից դուրս գանք արդեն և խոսենք ոչ միայն կոտորված հայերի մասին, այլև այն հայերի մասին, ովքեր կան, պայքարել են, հաղթել են ու փրկվել են»,- կարծիք հայտնեց Շաքարյանը:
Թուրքագետ Ռուբեն Մելքոնյանն էլ նշեց, որ հայ հասարակությունն ունի որոշակի ավանդական մոտեցումներ Հայոց ցեղասպանությանը, որը հիմնականում իրենց փոխանցվել է տարբեր հետազոտությունների, ականատես-վերապրողների հուշերով:
«Վերջին տասնամյակում նոր տարրեր են ավելացել Հայոց ցեղասպանության փաստի հետ կապված, որը պայմանավորված էր հասարակական-քաղաքական զարգացումների հետ: Վերջին տասը տարում նորություն էր որոշակի շրջանակներոմ Հայոց ցեղասպանության մասին քննարկումների ակտիվացումը, գրքերի, հոդվածների հրապարակումը»,- նշեց Մելքոնյանը:
Պատասխանելով այն հարցին, թե արդյոք Հայաստանը բավարար չափով պատրա՞ստ է Հայոց ցեղասպանութան 100-րդ տարելիցին, թուրքագետը կարծիք հայտնեց, որ 100-րդ տարելիցը խորհրդանշական թիվ է, բայց չի ցանկանա, որ այն որոշակիորեն ֆետիշացվի:
Նրա գնահատմամբ' ցեղասպանությունները և դրանց դատապարտումը չունեն ժամանակային սահմանափակումներ:
«Մենք պետք է որոշակի նախապատրաստական քայլեր անենք հարցը իրավական դաշտ տեղափոխելու համար, ցանկացած հանցագործություն ենթակա է պատժման և փոխհատուցման, մենք պետք է հստակեցնենք և ամբողջացնենք այն նյութական կորուստները, որոնք ի հայտ են եկել Հայոց ցեղասպանության հետևանքով»,- ընդգծեց թուրքագետը:
Բանախոսի խոսքով' թուրքական պետական մեքենան շարունակելու է նույն գործունեությունը, մինչդեռ Թուրքիայի հասարակության լայն շերտերը պետք է գիտակցեն այդ ոճիրը և թուրքական իշխանությունների վրա լուռ ճնշում իրականացնեն:
Թուրքիայի տարածքում բնակվող քրդերի սատարումը հայերին, Մելքոնյանի գնահատմամբ, պայմանավորված է այն բանով, որ իրենք լինելով մեղսակից, կարծես, հասել են մի փուլի, երբ սկսում են խոստավանել այդ մասին:
Անդրադառնալով ԱՄՆ նախագահ Բարաք Օբամայի' ապրիլի 24-ին սպասվող ելույթին և Հայաստանում ԱՄՆ դեսպանի կողմից 100-րդ տարելիցի նախաշեմին լրագրողների հետ զրույցում այն «ուժեղ» որակելուն, փորձագետը նշեց, որ այդ կերպ Ջոն Հեֆերնը ինտրիգ է մտցրել:
«Քիչ հավանական եմ համարում, որ Օբաման օգտագործի «ցեղասպանություն»' genocide տերմինը: Ավելի հավանական եմ համարում, ոչ չի օգտագործի, սակայն եթե անգամ օգտագործի, պետք է հստակ հասկանանք, որ որևէ իրավական հետևանք այն չի ունենալու»,- հավելեց Մելքոնյանը:
