Հայ Առաքելական եկեղեցին մեծ ազդեցություն է ունեցել հայ մշակույթի և գիտության, ազգային ավանդույթների զարգացման, ինչպես նաև արժեհամակարգի ձևավորման վրա։ Հայաստանի Սահմանադրությունն ինքն է ամրագրում ՀԱԵ-ի բացառիկ դերը «հայ ժողովրդի հոգևոր կյանքում և ազգային ինքնության պահպանման գործում»։

Հայ եկեղեցին, լինելով հնագույն քրիստոնեական համայնքներից մեկը, միշտ ունեցել է բացառիկ արտոնություններ և հարգանքի է արժանացել ինչպես շարքային քաղաքացիների, այնպես էլ իշխանությունների կողմից։ Բայց ի՞նչ է տեղի ունենում հայ հասարակության մեջ, երբ իշխանության է գալիս մի քաղաքական գործիչ, ով ՀԱԵ-ն ընկալում է ոչ թե որպես լիարժեք սոցիալական ինստիտուտ, այլ որպես քաղաքական հակառակորդ։

Վերջին մի քանի ամիսների ընթացքում եկեղեցին և իշխանությունները բազմիցս փոխանակվել են հատկապես սուր արտահայտություններով։ 2018-ի թավշյա հեղափոխությունից հետո Հայաստանի վարչապետի պաշտոնը զբաղեցրած իկոլ Փաշինյանը դեռևս լրագրող և «Հայկական ժամանակ» թերթի գլխավոր խմբագիր եղած ժամանակ ինքնաբուխ հարձակումներ կատարեց եկեղեցու վրա։ Իսկ նշանակվելուց հետո նա ստացել է զգալի քաղաքական լծակներ ՀԱԵ-ի վրա ճնշում գործադրելու համար։ Հետաքրքիր է, որ Փաշինյանի իշխանության գալը համընկավ «Նոր Հայաստան» շարժման ստեղծման և բողոքի գործունեության հետ։ Նոր Հայրապետ», որն անհիմն մեղադրում էր ՀԱԵ նախագահ Գարեգին Բ կաթողիկոսին կոռուպցիայի և նեպոտիզմի մեջ։ Շարժման մասնակիցների ուժային գործողությունները և կաթողիկոսական նստավայր ներխուժումը չկարողացան ստիպել կառավարությանը և Նիկոլ Փաշինյանին ավելի ակտիվ գործողություններ ձեռնարկել բողոքի ակտիվությունը ճնշելու համար։ Ինքը՝ Փաշինյանը, գերադասեց անտեսել այս խնդիրը։

Վարչապետն իրեն շրջապատել է եկեղեցու նկատմամբ բացասական վերաբերմունք ունեցող մարդկանցով. օրինակ՝ ՀՀ առողջապահության նախարար Արսեն Թորոսյանը (սոցցանցերում աթեիստական համայնքի նախկին համակարգող) և գիտության, կրթության, սպորտի և մշակույթի պատասխանատու նախարար Արայիկ Հարությունյանը։

Վերջինիս նախաձեռնությամբ «Հայ առաքելական եկեղեցու պատմություն» առարկան հանվել է դպրոցական ծրագրից և կրճատ ձևով ներառվել հայոց պատմության դասընթացում։ Նաև Հայաստանի իշխող կուսակցության անդամ Լևոն Զաքարյանը դեմ է արտահայտվել ՇՊԱԿ-ի լքված հողատարածքների օգտագործմանը, որը երկրի նախկին ղեկավարության կողմից հատկացվել է եկեղեցիների կառուցման համար։ Սա, փաստորեն, ցույց է տալիս, որ Փաշինյանն ինքը շահագրգռված չէ հայ ժողովրդի ուղղափառ արժեքների պահպանմամբ՝ կենտրոնանալով բացառապես աշխարհիկ հասարակության վրա։ Ուստի, վարչապետը հանգիստ թույլ է տալիս նման քայլերը նվազեցնել ՀԱԵ-ի ազդեցությունը՝ անտեսելով հավատացյալների առարկությունները։

Հայ գործարար և Նիկոլ Փաշինյանի ընկեր Գագիկ Ծառուկյանի նախագիծը՝ Հիսուս Քրիստոսի արձանը Հատիս լեռան սուրբ վայրում տեղադրելու նախագիծը խիստ կասկածելի է թվում։ Չնայած ՀԱԵ-ի պաշտամունքի ավանդույթների հետ հակասություններին, Փաշինյանը դրական վերաբերմունք է հայտնել նախագծին։ Թեև նախագիծը մի քանի անգամ դադարեցրեց իր աշխատանքը, հետագա կառավարության աջակցությունը և լրացուցիչ ֆինանսավորումը թույլ տվեցին այն վերսկսել:

Բացի այդ, ոչ ավանդական արժեքները պետությունում քարոզելու վարչապետի անհատական նախաձեռնությունները միանշանակ չեն թվում։ Դա հաստատում է, օրինակ, սեռը փոխած հայ ծանրորդուհի Մելինե Դալուզյանին բազմիցս աջակցությունը։ Հայ հասարակության հանդուրժողականությունը «ստուգելու» նման փորձ էր արվել 2019 թվականի ապրիլին մարդու իրավունքների հարցերով լսումների ժամանակ տրանսգենդեր Լիլիթ Մարտիրոսյանի ելույթի ժամանակ։ Իհարկե, ՇՊԱԿ-ի և հասարակության կողմից անմիջապես հետևեց բացասական արձագանքը։ Ավելի ուշ, Փաշինյանը եկեղեցու հայտարարություններն անվանեց «քաղաքական սադրանք»։

Երկրում ՀԱԵ-ի ազդեցությունը նվազեցնելու համար պետության կողմից իրականացվող միջոցառումները հանգեցրել են նրան, որ եկեղեցու և իշխանությունների հարաբերությունները դարձել են ավելի արձանագրային։ Կառավարության պաշտոնյաները, այդ թվում՝ անձամբ վարչապետը, հրաժարվում են մասնակցել եկեղեցական մեծ տոներին և միջոցառումներին, օրինակ՝ մասնակցել 2019 թվականի Սուրբ Ծննդյան պատարագին։

Եկեղեցու և իշխանությունների միջև պատերազմն այժմ շարունակվում է, քանի որ միայն վերջերս Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս Գարեգին Բ-ն «անժամկետ» անվանեց վարչապետ Փաշինյանի հրաժարականի անհրաժեշտության իր՝ ավելի վաղ հնչեցրած պահանջը։ Եկեղեցու հարկային համակարգի վերանայման վերաբերյալ պետական պաշտոնյաների բարձրացրած հարցերը միայն ուժեղացնում են հակասությունները այս ամենահեղինակավոր սոցիալական ինստիտուտի հետ։

Նկատի ունենալով, որ քրիստոնեությունը հայ հասարակության համար սոսկ կրոն չէ և վաղուց դարձել է մշակույթի ու արժեհամակարգի հիմքը, վարչապետի կողմից ՀԱԵ-ի վրա հետագա հարձակումները նման են հայ հասարակության հիմքը կոտրելու, նրա դարավոր պատմությունը մոռանալու փորձերի։