Հայերի ցեղասպանության 100-րդ տարելիցը ֆրանսիական մամուլի համար առիթ Է դարձել վերադառնալու այդ ողբերգական իրադարձությունների իմաստավորմանը: Այսօրվա «Փարիզիեն»-ը մի շարք հարցազրույցներ Է տպագրել ցեղասպանության զոհերի ժառանգների հետ: Նրանցից շատերը հարկադրաբար իսլամ ընդունելուց հետո շարունակում են ապրել Թուրքիայում: «Մոնդ»-ը «Հայկական մենության հարյուր տարին» խորագրի ներքո տպագրել Է Շառլ Ազնավուրի սրտառուչ հոդվածը, տեղեկացնում Է «Արմենպրես»-ը՝ հղում անելով RFI-ին:
«Այո, դա ճիշտ Է՝ ես մահացած և չթաղված այդ ժողովրդի մասնիկն եմ»,- գրում ֆրանսիացի մեծ երգիչը:
Հոդվածն սկսվում Է թուրքական ժխտողականության արձանագրմամբ. «Երկար ժամանակ քամին ավազով Էր պատում և մոռացության մատնում այդ զանգվածային կոտորածը, և միայն 1980-ական թվականներին աշխարհի երկրներն աստիճանաբար սկսեցին մեկուկես միլիոն հայերի սպանությունը ճանաչել որպես 20-րդ դարի առաջին ցեղասպանություն»:
Այն մասին, թե ինչպես Է տեղի ունենում այդ ճանաչումը, երաժիշտը խոսում Է երաժշտական տերմիններով՝ mezza voce: Նա, ով բոլորից ավելի լավ Է տարբերում ձայների նրբերանգները (Time-ի և CNN-ի կողմից 1998 թվականին համատեղ անցկացված հարցման համաձայն Շառլ Ազնավուրը ճանաչվել Է 20-րդ դարի լավագույն Էստրադային կատարողը) բացատրում Է՝ ինչ Է նշանակում նման կիսաճանաչումը: Խոսքը նախևառաջ հալածանքների մասին Է, որոնք շարունակվում են: Շառլ Ազնավուրը վկայակոչում Է ոչ թե հարյուրամյա վաղեմության, այլ վերջին տարիների փաստեր: Դա նաև Թուրքիայի կողմից հրաժարվելն Է՝ վավեր ացնելու 2009 թվականին ստորագրված արձանագրությունները՝ Հայաստանի հետ հարաբերությունները նորմալացնելու համար, և այդ վավերացումը ղարաբաղյան խնդրով պայմանավորելը: Դա ջիհադականների հարձակումն Է Սիրիայի Քեսաբ հայկական բնակավայրի վրա՝ Թուրքիայի սահմանից ոչ հեռու, «որտեղ ամեն ինչ մատնանշում Է, որ այդ գործողությունները չԷին կարող տեղ գտնել առանց Անկարայի թույլտվության»: Դա նաև Դեր Զորի հուշահամալիրի ավերումն Է, որտեղ համակենտրոնացման ճամբարներում հազարավոր հայեր են զոհվել: 2014 թվականի սեպտեմբերի 18-ին Դեր Զորի Սրբոց Նահատակաց հայկական եկեղեցին ոչնչացվել Է այսպես կոչված «Իսլամական պետության» իսլամիստների կողմից: Ազնավուրը խոսում Է նաև արևելյան քրիստոնյաների սպանության և եզդիների ողբերգության մասին: «Այս ամենը կապված Է հայերի ցեղասպանության հետ. անպատժելիությունը վատ օրինակ Է ծառայել»,-եզրակացնում Է Ազնավուրը:
Նշանավոր երաժիշտը վերադառնում Է իր մանկությանը և ծնողների պատմածներին, որոնց ընտանիքներին հաջողվել Է փախչել թուրքական բռնաճնշումներից և հաստատվել Ֆրանսիայում: «Իմ մեջ ատելություն չեն դաստիարակել,-ասում Է նա,-ես քեն չեմ պահում թուրք ժողովրդի նկատմամբ: Ես գիտեմ, որ մի օր նրանք կբացեն աչքերը և հաշիվ կպահանջեն իրենց կառավարիչներից խաբեության տարիների և սեփական պատմության չիմացության համար»: Մեջ բերելով Նազիմ Հիքմեթին՝ Ազնավուրը նկատում Է, որ այդ արթնացումը ոչ մի ընդհանուր բան չունի գլուխն ավազի մեջ խրելու ե ւ ինքնախարազանման հետ, այլ առերեսում Է սեփական պատմության հետ, որն ազատագրում Է:
Իր մասին մեծ շանսոնյեն համեստորեն նշում Է, թե ինքը չի հավակնում դասեր տալ որևԷ մեկին, և հարցը բնավ Էլ այն չԷ, որ Թուրքիային մատնանշվի նրա մեղքը: «Բայց մեռածներն անպաշտպան են, և նրանց հիշատակն ու արժանապատվությունը հարգելը ապրողների գործն Է, որպեսզի նրանց ողբերգության ժխտումը երկրորդ անգամ չսպանի նրանց», -գրում Է նա:
Ազնավուրը հիշում Է նաև Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիների մասին, երբ նրա ծնողների տանը հավաքվում Էին Միսաք Մանուշյանի խմբից Դիմադրության շարժման անդամները: Նա մեջբերում Է Մանուշյանի՝ կնոջը հասցեագրված վերջին նամակը, որը գրվել Է գնդակահարությունից առաջ: Նամակում Մանուշյանը գրում Է՝ «Ես մեռնում եմ՝ ատելություն չտածելով գերմանացի ժողովրդի նկատմամբ»:
Խոսելով մեր ժամանակների մասին՝ Ազնավուրը դառը խոսքեր Է ասում Թուրքիայի իշխանությունների հասցեին: «Հարյուր տարի անց արգանդը, որտեղից դուրս Է եկել անմաքուր գազանը, տակավին պտղաբեր Է»,-գրում Է նա՝ մեջբերելով Բրեխտին: 1915-ից մինչև 2015 թվականը քիչ բան Է փոխվել, ցավով նշում Է հեղինակը, և կշտամբանք ուղղում «խոշոր տերությունների հասցեին, որոնք սովորել են բարոյականությունը ենթարկել սեփական շահերին»: Նրանց վրա Է այն բանի պատասխանատվությունը, որ նմանօրինակ աղետները տեղի են ունենում նորից ու նորից, պնդում Է Ազնավուրը: «Զենքի վաճառականները մեր օրերում դարձել են ադրբեջանական նավթաբռնապետության լավագույն բարեկամները»:
«Բայց ես կցանկանայի ավարտել լավատեսական նոտայով»,-գրում Է Շառլ Ազնավուրը և հիշեցնում Հոլոքոստի մեմորիալի խնդրանքով անցկացված հարցման մասին: Դրա արդյունքների համաձայն՝ 18-ից մինչև 26 տարեկան թուրք երիտասարդների շուրջ 33 տոկոսը դրական Է վերաբերվում հայերի ցեղասպանության ճանաչմանը: Եվ դա այն տաբուի դեպքում, որը գոյություն ունի երկրում, նշում Է հեղինակը: «Ուրեմն՝ հույս կա, որ երբևիցե աշխարհի այդ տարածաշրջանը կնմանվի Ազնավուրի ընտանիքին, որում կան քրիստոնյաներ, հրեաներ ու մուսուլմաններ, և նրանցից յուրաքանչյուրիÕ ¶ ես նույն ուժով եմ սիրում»,-եզրափակում Է Ազնավուրը:
