Ադրբեջանի սանձազերծած ռազմական լայնածավալ գործողությունների, դրա կանխատեսելիության ու հնարավոր զարգացումների առնչությամբ է ԼՈՒՐԵՐ.com հարցազրույցը ՀՀ ԳԱԱ Արևելագիտության ինստիտուտի տնօրեն, պատմական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, ակադեմիկոս Ռուբեն Սաֆրաստյանի հետ:

- Արցախում ապրիլի 1-ի, լույս 2-ի գիշերվանից Ադրբեջանի նախահարձակ գործողությունները Ձեզ համար անակնկա՞լ էին, թե՞ կանխատեսելի, սպասելի:

- Ես, իհարկե, չէի կարող ճշգրիտ ժամանակը որոշել, բայց որ Ադրբեջանը նման բան նախապատրաստում է, դրա մասին ավելի վաղ հրապարակայնորեն հանդես եկել եմ: Այդ եզրահանգմանն էի եկել, որովհետև երբ մենք նայում էինք Ադրբեջանի ագրեսիվ գործողությունների դինամիկան, այն գնալով ավելի ուժեղ էր դառնում:

Երկրորդ. շատ կարևոր հանգամանք էր և այն, որ, մանավանդ այս ռուս-թուրքական հարաբերությունների սրման պայմաններում, Թուրքիայի պահվածքն Արցախի խնդրում գնալով ավելի սանձարձակ էր դառնում: Վերջին ամիսներին Թուրքիայի ղեկավարների հանդիպումներն Ադրբեջանի ղեկավարների հետ գնալով ավելի հակահայկական բնույթ էին ստանում, այդ երկու պետությունների ռազմական համագործակցությունը գնալով ուժեղանում էր: Օրինակ՝ ինչպես գիտեք, վերջերս համատեղ զորավարժություններ տեղի ունեցան: Կարծում եմ՝ այս ամենով արդեն հասունանում էր այն բանը, ինչ-որ արեց Ադրբեջանը:

- Իսկ ռազմական այս լայնածավալ գործողությունները, որոնք կարող են վերածվել մեծամասշտաբ պատերազմի, Ադրբեջանի՞ նախաձեռնությունն են, թե՞ արտաքին ինչ-ինչ ուժերի կամ մի երրորդ պետության, որն Ադրբեջանին դրդել է գնալ այդ քայլին:

- Ամեն դեպքում, ես համոզված եմ՝ սա մի այնպիսի քայլ էր, որ համաձայնեցված էր թուրքերի հետ, ես դրանում չեմ կասկածում:

- Այդ պարագայում Թուրքիան հաշիվ չի՞ տալիս իրեն, որ ռազմական գործողությունների սաստկացման, ավելի մեծ մասշտաբներ ընդունելու պարագայում, եթե ինքը ռազմական առումով միջամտի, Ռուսաստանը նույնպես ստիպված կլինի ուղղակի միջամտել, ինչը կարող է վերաճել ռուս-թուրքական բախման:

- Ես կարծում եմ, որ նրանց՝ և՛ ազերիների, և՛ թուրքերի հաշվարկը սխալ դուրս եկավ: Նրանք կարծում էին, որ հանկարծակի բերելով, բլից-կրիգ անելով, իրենք կհասնեն որոշակի նպատակների, որոշակի բնակավայրեր կգրավեն: Սակայն կարողացան միայն որոշ դիրքեր գրավել, մինչդեռ նրանց նպատակները, ինչպես տեսանք, շատ ավելի հեռուն էին գնում: Նրանք չէին սպասում, որ հակահարվածը կլինի այսքան ուժգին և այսքան կազմակերպված, ուղղակի չէին սպասում դրան: Մեր ժողովրդի, մեր իշխանությունների, մեր բանակի, հասարակության միանալը, միահամուռ հակահարված տալը խառնեց նրանց բոլոր ծրագրերը:

- Այսօր ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների հանիպումն է, այդ առումով ի՞նչ կանխատեսում կամ սպասում ունեք:

- Համանախագահների հանդիպումը, միջնորդների հանդիպումը, ուրիշ երկրների հորդորները կարող են օգտակար լինել, բայց, իմ կարծիքով, ամենակարևորը մեր գործողություններն են, Արցախի Պաշտպանության բանակի, մեր հազարավոր կամավորների այն ուժեղ հակահարվածը, որ ստացավ ոսոխը, և շարունակելու դեպքում ավելի ուժեղն էլ կստանա: Դա է, իմ կարծիքով, ամենակարևորը, որ զսպում է Ադրբեջանի ավելի ագրեսիվ գործողությունները:

- Ձեր կարծիքով, հնարավո՞ր է, որ ներկայիս ռազմական գործողություններն ավելի մեծ մասշտաբների հասնելու պարագայում հանգեցնեն ռուս-թուրքական բախման, և եթե այդ բախումը լինի, կսահմանափակվի՞ Հայաստանի և Արցախի տարածքով, թե կընդգրկի նաև Թուրքիայի տարածքը:

- Եթե Թուրքիան ՆԱՏՕ-ի անդամ չլիներ, ես բավական հավանական կհամարեի այդ տարբերակը, բայց քանի որ Թուրքիան ՆԱՏՕ-ի անդամ է, ապա այդ հանգամանքը, կարծում եմ, մեծապես կաշկանդում է ռուսների պահվածքը Թուրքիայի նկատմամբ, որովհետև ակնհայտ է, որ ներկա պայմաններում Ռուսաստանն իրեն չի կարող թույլ տալ ՆԱՏՕ-ի հետ ուղղակի ռազմական բախման մեջ մտնել:

- Իսկ եթե Թուրքիան տանկեր, ռազմական ավիացիա, զինվորներ մտցրեց Արցախ, այդ դեպքում Ռուսաստանը համարժեք չի՞ հակազդի:

- Ես չեմ կարծում, թե Թուրքիան այդքան հեռու կգնա և տանկեր, ավիացիա կմտցնի Ղարաբաղ, ինձ թվում է՝ կվախենան, սակայն այնտեղ կարող է ավելացնել իր զինվորների և սպաների, հրահանգիչների թիվը, որոնք, ինչպես 90-ականների սկզբի պատերազմի ժամանակ, ծառայությունից ձևականորեն դուրս եկած կամավորներ կլինեն:

Հարցազրույցը' Արթուր Հովհաննիսյանի