Lragir.am-ի զրուցակիցն է արևելագետ-կոնֆլիկտաբան Արսեն Խառատյանը
Արսեն, օրերս երեք նախագահների համատեղ հայտարարությունը ղարաբաղյան խնդրի կարգավորման վերաբերյալ կարո՞ղ ենք հերթական հայտարարություն դիտարկել, թե՞, այնուամենայնիվ, կար նորություն հայտարարության մեջ:
Այս հայտարարությունն առաջիկա տարվա ընթացքում կհարստացնի հայ-ադրբեջանական դիվանագիտական աճպարարության լեզուն, սակայն նախ տեքստի մասին: Հիշեցնեմ, որ սա Բարաք Օբամայի նախագահության ընթացքում նմանատիպ արդեն հինգերորդ հայտարարությունն է: Եթե դիտարկենք 2009-ից սկսված հայտարարությունների շղթան եռանախագահների մակարդակով, որոնք սովորաբար մեծ ութնյակի գագաթնաժողովի ընթացքում են արվում, ապա բացարձակապես որևէ նորություն չկա: Այդ տեքստերը գրում են Հայաստանի, Ադրբեջանի կամ Ղարաբաղի խնդրով զբաղվող բյուրոկրատներ, ովքեր ընդամենը միմյանց հետ համաձայնեցնում են այս կամ այն ձևակերպումը: Հայտարարության հետ կապված Հայաստանում երեք հիմնական կետ քննարկվեց. առաջին' դեռևս 2009-ին համանման հայտարարությունում նշված սկզբունքների համահավասար դիտարկելու խնդիրը, ինչը հայկական կողմը դրական քայլ է դիտարկում, երկրորդ' հայտարարության մեջ երեք անգամ հիշատակվում է հակամարտող կողմեր ձևակերպումը, ընդ որում' երկու անգամ ընդգծվում է հակամարտող երկու կողմ, մեկ անգամ 'բոլոր կողմերը ձևակերպմամբ: Սա կարևոր հանգամանք է, քանի որ բացի երկու կողմերից' Հայաստանից և Ադրբեջանից, կա նաև երրորդ կողմը' Արցախը: Եվ իհարկե, ուժի չկիրառման սկզբունքի երկակի հիշատակումը, ինչն անկասկած Ադրբեջանին է ուղղված:
Եթե ընդհանուր առմամբ համեմատելու լինենք նախորդ 4 հայտարարությունների հետ, ապա բանակցող կողմերի համար ավելի ձեռնտու հայտարարություններ եղել են, ինչի արդյունքում էլ ում, երբ և որտեղ պետք է հիշատակվում է հենց այդ տարվա հայտարարության կոնկրետ կետը: Երեք նախագահների կողմից մինչև հիմա միակ փաստաթուղթը, որի նպատակը դիվանագիտական աճպարարության լեզուն հարստացնելուն միտված չի եղել՝ 2009-ի փաստաթուղթն է, որտեղ ըստ էության հրապարակվեցին Մադրիդյան նորացված սկզբունքները' Լեռնային Ղարաբաղի «միջանկյալ կարգավիճակ» ձևակերպման բացահայտմամբ: Հարկ է նշել սակայն, որ միջանկյալ կարգավիճակի գաղափարն ավելի վաղ ակունքներ ունի, այս միտքն առաջին անգամ շրջանառվել էր Պրահայում և ապա ամրապնդվել Ռամբուեյում:
ՀՀ ԱԳ նախարարը սա խթան է համարում բանակցային գործընթացի առաջընթացի համար, արձագանքեց նաև ԼՂՀ-ն:
Ինձ համար այս արձագանքների մեջ ամենակարևորը Ղարաբաղի արձագանքն է, իր կողմ լինելու իրավունքը վերահաստատում է, այսինքն' ԼՂՀ-ն ասում է, որ պատրաստվում է այս տրամաբանությամբ շարունակել բանակցային գործընթացը: Ընդհանրապես, այն հանգամանքը, որ ադրբեջանական կողմն ըստ էության պաշտոնական արձագանք չունի, կամ գոնե ես այն չեմ նկատել, կարող է խոսել այն մասին, որ այդ հայտարարությունը մեծ հաշվով իրենց ձեռնտու չէ: Բայց պետք է նշել, որ մինչև հիմա հնչած բոլոր հայտարարությունները որևէ էական փոփոխություն չեն մտցրել բանակցային գործընթացում, ավելին' այն կոչերը, որոնք հնչում են' զբաղվել խաղաղության գործընթացով, այս գործընթացն ամենաքիչ առաջընթացն է արձանագրել, այսինքն' այս հայտարարությունների կենսունակությունն ու ազդեցության չափերը նախորդ տարիներին էլ շատ ցածր էր: Այս հայտարարությունը հնարավորություն է տալիս Էդվարդ Նալբանդյանին շարունակ կրկնելու մի նոր էկզոտիկ տեղանուն' Էնիսկիլենը, Լ՛Ակվիլայի և Մուսկոկայի կողքին:
Կա նաև տեսակետ, որ ստատուս քվոն երկարաձգվեց, ուստի պատերազմն էլ մի փոքր հետաձգվեց:
Այս խոսակցություններն ու կանխատեսումները քեզ, մեզ և քաղաքագետներին զբաղված պահելու համար են, քանի որ գործընթացին շատ քիչ են վերաբերում: Կարծես թե հաստատվում է այն լուրը, որ Ռուսաստանն Ադրբեջանին 1 միլիարդ դոլարի զրահատեխնիկա է վաճառում, ինչը' եթե Ռուսաստանի պարագայում բիզնես, ապա Ադրբեջանի դեպքում հայկական կողմերի վրա հոգեբանորեն ազդելու նշանակություն ունի, սակայն փաստը մնում է փաստ, որ այս հայտարարության տակ ստորագրած Ռուսաստանը զուգահեռ ռեալ պոլիտիկում այլ գործողությունների է դիմում: Ի դեպ, նախորդ ամիս էլ հրապարակվեց Ռուսաստանի կողմից Հայաստանին Իսկանդեր տեսակի հեռահար հրթիռների վաճառքի վերաբերյալ տեղեկատվությունը, ինչը ենթադրաբար Ադրբեջանը չունի: Ամեն դեպքում, կարծում եմ, որ ավելի կարևոր են այս գործընթացները, քան ազդեցությունը կորցրած մատ թափ տալով հայտարարություններ անելը: Նաև համաձայն չեմ, թե այս կերպ ստատուս քվոն որևէ կերպ հետաձգվեց, քանի որ վստահ եմ, որ եթե վաղը Ադրբեջանի վարչակարգը ինչ-ինչ իրավիճակներից ելնելով պատերազմ հայտարարելու որոշում կայացնի, ապա այս հայտարարությունը նրա համար զրոյական նշանակություն է ունենալու:
Իսկ մի՞թե նորություն է Ռուսաստանի կողմից Ադրբեջանին զենք մատակարարելը, երբ բոլորը գիտեն այդ մասին:
Սա նորություն չէ, որովհետև նախորդ տարի ՀԱՊԿ-ի գագաթաժողովին առաջին անգամ հրապարակային կոշտ հայտարարություն արեց Սերժ Սարգսյանը' քննադատելով Ռուսաստանի կողմից Ադրբեջանին զենք մատակարելու փաստը: Ենթադրում եմ, որ այս տեղեկությունն ուներ արդեն այն ժամանակ: Սակայն եթե հիմա այդ քննադատությունից հետո գործընթացը շարունակվում է, նշանակում է քննադատությունը որևէ արժեք չի ունեցել, այդ քանդատությունը փաստորեն որևէ լուծման չհանգեցրեց: Կարծում եմ ժամանակն է, որպեսզի Հայաստանը հայտարարի ՀԱՊԿ-ին իր անդամակցությունը սառեցնելու մասին, իսկ դրա անդամ պետությունների համանման վարքագծի պարագայում լքի անիմաստ ու մտացածին այդ կազմակերպությունը: Զուգահեռաբար հիշեցնեմ, որ մեր երկրում ռազմաբազա ունեցող պետությունը ենթադրաբար պայմանագիր է երկարաձգել, որով հանձն է առել ներկայացնել ինչպես իր, այնպես նաև ՀՀ շահերը, ու եթե ասենք Ադրբեջանին զենք մատակարարելը պուտինյան միջավայրի ստամոքսային շահերն են բավարարում, ապա Հայաստանի համար սա ազգային անվտանգության սպառնալիք է: Կարծում եմ՝ հասունացել է ժամանակը ռուսական կայազորի՝ Հայաստանի Հանրապետության տարածքում մնալու հետագա անհրաժեշտության խնդիրը քննարկելու համար:
Սիրանույշ Պապյան
Պետք է քննարկվի ռուսական բազայի՝ Հայաստանում մնալու խնդիրը
18:45 - 20.Հունիս.2013
Առաջարկում ենք նաև
22/04/24 14:00
Ովքեր և ինչու ողջունեցին կամ չողջունեցին Տավուշում Հայաստանի կողմից զիջումների գնալու որոշումը. Անդրանիկ Թեւանյան
05/08/22 15:19
Որևէ մեկը իրավունք չունի պահանջելու Արցախի ժողովրդից հրաժարվել իր ինքնապաշտպանության իրավունքից․ Արցախի ՄԻՊ
10/10/19 22:10
«Ասադի դաշնակից ռուսների անգործությունն ինձ ստիպում է զուգահեռ տանել Հայաստանում ռուսական բազայի հետ». Արա Պապյան
12/01/15 18:23
Գյումրիում տեղի ունեցածն ավելի շատ նման է դիվերսիայի, որն ուղղված է Հայաստանում ռուսական բազայի դեմ
27/03/13 13:13
Պրակտիկ արատ և տեսական առաջադիմություն
24/04/24 11:20
Այս օրակարգով 4 գյուղերի հարցը փակված է, խնդիրը Երևանում է, այստեղից է պետք սկսել. Էդմոն Մարուքյան
18/04/24 15:30
ՌԴ-ն Հայաստանից հստակ արձագանք է ակնկալում ռազմաքաղաքական տեղեկատվության արտահոսքի մասին
17/02/24 08:20
Ընդդիմադիր շրջանակներն էլ ձեռքերը ծալած չեն նստի. «Փաստ»
Ամենադիտված
11:20
Լույս չի լինի
Լրահոս
18:05
Եթե գերտերությունը գեոտնտեսական շահեր է հետապնդում, ապա խոչընդոտում է այդտեղի ժողովուրդների անկախացմանն ու պետականակերտմանն ուղղված գործընթացներին. Դա...
17:27
Եթե Հայաստանը որոշի դուրս գալ ՀԱՊԿ-ից, հարց է՝ ինչպես է նրա ներկայիս ղեկավարությունը գնահատում երկրի առջև ծառացած սպառնալիքները. Թասմաղամբետով
17:04
Չպետք է թույլ տանք, որ պատմությունը կրկնվի․ ԵԽ զեկուցողն իր աջակցությունն է հայտնել աշխարհասփյուռ հայերին
15:33
Այսօր մենք պետք է անենք ավելին, քան պարզապես անցյալի կոտորածները սգալն է․ Նուբար Աֆեյանը դիմել է համաշխարհային հանրությանը
15:01
Հայրս հեռախոսազրույցի ընթացքում մի մտահոգիչ արտահայտություն արեց. Ռուբեն Վարդանյանի որդին հարցազրույց է տվել CNN-ին
14:00
Թե բա՝ Մեծ Եղեռն, գուցե՝ տխուր միջադեպ... և սա հանուն առևտրի. լրագրողը հեգնանքով մեկնաբանել է Հայոց ցեղասպանություն իրավական եզրույթից վարչապետի խուսա...
13:04
Կիրանցում շարունակում են ճանապարհը փակ պահել․ հայրենիքի սահմանների պաշտպանության չորրորդ օրն է
11:45
Այսօր արդեն ունենալով անկախ պետություն՝ մենք պետք է շարունակենք ամրանալ և բացառենք նման արհավիրքը
11:30
Հայոց Ցեղասպանությունը պարզապես անցյալի ողբերգություն չէ, այն շարունակական իրականություն է. ԵԽ գերմանացի պատգամավոր
10:46
Փաշինյանը 3 անգամ կիրառել է Հայոց ցեղասպանություն, 11 անգամ` Մեծ եղեռն ձևակերպումները. թյուրքագետ
09:50
Սա հպատակության, այլ ոչ թե խաղաղության ճանապարհ է. Սերժ Սարգսյանի ուղերձը՝ Ցեղասպանության տարելիցի առթիվ
08:25
Ով փորձում է ջնջել պատմական մեր հիշողությունը, անիծյալ պիտի լինի նրա ու նրա ընտանիքի անունն ու հիշատակը հավիտենապես. Արշակ արքեպիսկոպոս Խաչատրյան
15:59
Սլովենիան ողջունել է Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև սահմանազատման գործընթաց սկսելու համաձայնությունը
14:43
Տավուշի անվտանգության գոտու մի հատված Նիկոլն այսօր փլուզելու է. սահմանազատումը տարածք հանձնելն է. Վարուժան Գեղամյան
14:03
Գործ ունենք ոչ թե սահմանազատման, այլ միակողմանի զիջումների հետ. դեմ ենք դրան. «Բարձունք» կրթական շարժում
13:59
Ռուբեն Ռուբինյանն ընդունել է ՀՀ-ում Հունաստանի արտակարգ եւ լիազոր դեսպան Խրիստոս Սոֆիանոպուլոսին
13:34
Նոյեմբերյանում ԵԿՄ ավտոմեքենան քշել է բնակիչների ուղղությամբ, երկու հոգի լուրջ վնասվածք է ստացել (տեսանյութ)
10:15
Կիրանցի գյուղապետը գիշերը հանդիպել է գյուղացիներին եւ ասել, որ իշխանությունները ինչ պլանավորել են, դա էլ անելու են
09:52
«Հիմա փոքր Վարդանն է բոլորիս ուժ տալիս, եղբայրները խենթանում են նրա համար». Վարդան Կևորկովն անմահացել է 2022 թ. սեպտեմբերի 13-ին Ներքին Հանդի դիրքում....
09:15
«Հրապարակ»․ Ադրբեջանն Ալմա-Աթայի հռչակագրից հրաժարվելու հիմքեր է ամրագրել, որ ավելին ստանա Հայաստանից