ՀՀ ԱԳ նախարար Էդվարդ Նալբանդյանը հարցազրույց է տվել սլովենական «Delo» օրաթերթին, որում խոսել է Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցի, հայ-ադրբեջանական և ղարաբաադրբեջանական շփման գծում լարվածության, Գյումրիում Ավետիսյան ընտանիքի դաժան սպանության, Արևմուտքի՝ Պուտինի հանդեպ հայ ժողովրդի վերաբերմունքի, հայ-ռուսական հարաբերությունների, հետխորհրդային տարածաշրջանում սառեցված հակամարտության վրա ուկրաինական ճգնաժամի ազդեցության, դրամի արժեզրկման և այլ հարցերի մասին: 

Հարցազրույցն ամբողջությամբ ներկայացնում ենք ստորև.

- Եկեք սկսենք Օսմանյան Թուրքիայում իրականացված Հայոց Ցեղասպանության 100-րդ տարելիցի ցավալի տարեթվից: Արդյո՞ք փոխվում է միջազգային հանրության վերաբերմունքը Ցեղասպանության ճանաչման հարցում:

- Այս տարի' 2015թ. ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ տարբեր երկրներում, և կարելի է ասել, ամբողջ աշխարհում ոգեկոչվելու է Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցը: Ոգեկոչումը տեղի է ունենալու չորս հիմնական ուղղություններով: Առաջին' հարգանքի տուրք է մատուցվելու Ցեղասպանության զոհերի հիշատակին: Հայ առաքելական եկեղեցին պատրաստվում է սրբադասել Հայոց Ցեղասպանության զոհերին: Երկրորդ' մեր երախտիքի խոսքն է բոլոր նրանց, ովքեր ձեռք մեկնեցին հայ ժողովրդին' մեր համար ծանր փորձությունների պահերին: Իսկ այդպիսի երկրները, ժողովուրդները շատ են: Հայ ժողովուրդը միայնակ չմնաց: 100-րդ տարելիցը առիթ է ևս մեկ անգամ մեր երախտիքի խոսքը ասելու: Երրորդ' դրանք նոր ցեղասպանությունների, մարդկության դեմ նոր հանցագործությունների կանխարգելմանն ուղղված ջանքերն են: Դա կարևոր է ոչ միայն Հայաստանի և հայ ժողովրդի, այլև ամբողջ միջազգային հանրության համար: Եթե Առաջին համաշխարհային պատերազի շղարշի տակ քողարկված մարդկության դեմ հանցագործությունը պատշաճ կերպով դատապարտվեր, ապա, միգուցե, հնարավոր կլիներ կանխարգել մարդկության դեմ հետագա' այդ թվում Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի քողի տակ և դրանից հետո իրականացված մարդկության դեմ հանցագործությունները: Եվ չորրորդ ուղղությունը' վերածնունդ: Հայ ժողովուրդը ոչ միայն վերապրեց ցեղասպանությունը, այլև կարողացավ վերածնվել: Մենք կարողացանք վերականգնել մեր անկախ պետականությունը, զարգացնել մեր մշակույթը և գիտությունը: Վերածնունդը տեղի ունեցավ ոչ միայն Հայաստանում: Հայերը ստեղծեցին իրենց օջախները աշխարհի շատ երկրներում և իրենց ներդրումն ունեցան ու շարունակում են ունենալ այդ երկրների զարգացմանը:

Մենք, միջազգային հանրության հետ համատեղ, ոգեկոչելու ենք Հայոց Ցեղասպանության 100-րդ տարելիցը' «Այլևս երբե՛ք» կարգախոսով:

-Լեռնային Ղարաբաղում և հայ-ադրբեջանական սահմանին իրավիճակն այնքան է սրվել, որ Հայաստանի Պաշտպանության նախարարությունում սկսեցին խոսել դանդաղ ընթացող պատերազմի մասին: Ո՞վ է ձգտում սրել իրավիճակը, և ըստ Ձեզ, ի՞նչ նպատակով: Ո՞վ է սրում իրավիճակը:

- Գիտեք, այս մասին, շատ հստակ ձևով արտահայտվեցին Մինսկի խմբի համանախագահները: Սովորաբար, միջնորդները փորձում են լինել չեզոք և հասցեական հայտարարություններ չանել: Բայց, քանի որ Ադրբեջանը հատեց բոլոր կարմիր գծերը, հունվարի 27-ին համանախագահները' ԱՄՆ-ն, Ռուսաստանը և Ֆրանսիան, հանդես եկան հասցեական հայտարարությամբ, որտեղ կոչ էին անում Ադրբեջանին դադարեցնել հրադադարի ռեժիմի խախտումները, կոչ էին անում Բաքվին չքննադատել Մինսկի խմբի համանախագահներին, չքննադատել բանակցային գործընթացը, այսինքն' ցուցաբերել առավել կառուցողական մոտեցում, որպեսզի հնարավոր լինի հասնել կարգավորմանը: Այն, որ Ադրբեջանը հրահրում է լարվածությունը մեր տարածաշրջանում, ակնհայտ է: Վերջին տասը տարիների ընթացքում Ադրբեջանը ավելացրել է իր ռազմական բյուջեն' հասցնելով այն 163 մլն ԱՄՆ դոլարից գրեթե 5 մլրդ ԱՄՆ դոլարի' ասել է թե' 30 անգամ մեծացրել է իր ռազմական բյուջեն: Դժվար թե հնարավոր լինի գտնել միջազգային հարթակում մի այնպիսի պետության, որը 30 անգամ մեծացրած լինի իր ռազմական բյուջեն: Ադրբեջանը ոչ միայն իր ռազմական բյուջեն է մեծացնում, այլև սպառնում է նոր ռազմական գործողություններով, նոր պատերազմով: Բոլորին հայտնի է, որ պատերազմը խնդրի լուծման միջոց չէ, և բոլոր պատերազմներից հետո պետք է վերադառնալ բանակցությունների սեղանի շուրջ: Իսկ այսօր մենք հնարավորություն ունենք շարունակելու բանակցությունները' Մինսկի խմբի համանախագահների միջնորդությամբ: Համանախագահները' ՄԱԿ Անվտանգության խորհրդի մշտական անդամները' ԱՄՆ-ն, Ռուսաստանն և Ֆրանսիան, նախագահների մակարդակով՝ ղարաբաղյան հիմնահարցի կարգավորման վերաբերյալ հանդես են եկել 5 հայտարարություններով: Հայաստանը պատրաստ է կարգավորման գնալ վերոնշյալ հայտարարությունների հիման վրա:

- Ձեր կարծիքով արդյո՞ք ուկրաինական ճգնաժամը որևիցե ազդեցություն ունի հետխորհրդային տարածաշրջանում այսպես կոչված սառեցված հակամարտության վրա:

- Դուք գիտեք, որ Ադրբեջանի կողմից սադրանքների և հրադադարի ռեժիմի խախտումների արդյունքում տարածաշրջանում լարվածությունն առկա էր նաև մինչ Ուկրաինայում իրավիճակի սրումը: Համանախագահները կոչ էին անում ստեղծել հրադադարի ռեժիմի խախտումների հետաքննության մեխանիզմ: Ադրբեջանը հրաժարվեց: Համանախագահները կոչ էին անում հրադադարի ռեժիմի ամրապնդման միջոցներ ընդունել: Ադրբեջանը հրաժարվեց: Համանախագահները կոչ էին անում դուրս բերել դիպուկահարներին Արցախի և Ադրբեջանի շփման գծից և Հայաստանի ու Ադրբեջանի սահմանից: Ադրբեջանը կրկին հրաժարվեց: Այսինքն' իրավիճակի սրման ամբողջ պատասխանատվությունն ընկնում է Ադրբեջանի վրա, քանի որ հենց Ադրբեջանն է հրաժարվում համանախագահների վերոնշյալ առաջարկություններից, այդ թվում և վստահության ամրապնդման միջոցների վերաբերյալ բոլոր մնացած առաջարկություններից:

- Մարտին Գյումրիում տեղակայված ռուսական ռազմաբազայում սկսվեցին ՌԴ Զինված ուժերի զորավարժությունները: Ինչպե՞ս են վերաբերվում Հայաստանում այս փաստին' հատկապես նկատի ունեմ հայկական ընտանիքի սպանությունը ՌԴ զինծառայողի կողմից:

-Այն, ինչ դուք հարցնում եք սպանության հետ կապված, և այն, ինչ տեղի ունեցավ Գյումրիում, սարսափելի ողբերգություն է: Քննությունը շարունակվում է: Մենք վստահ ենք, որ մեղավորները կպատժվեն օրենքի ողջ խստությամբ:

Ինչ վերաբերվում է Ռուսաստանի հետ մեր հարաբերություններին, ապա այդ հարաբերությունները զարգանում են, ամրապնդվում են և ընդլայնվում: Առկա է շատ սերտ համագործակցություն երկու երկրների պաշտպանական գերատեսչությունների միջև: Ինչ վերաբերում է ռուսական ռազմական բազային, ապա այն գտնվում է Հայաստանում միջկառավարական պայմանագրի հիման վրա և հանդիսանում է անվտանգության ապահովման կարևոր գործոններից:

- Արևմուտքում հույս են տածում, որ Գյումրիում տեղի ունեցածը, տնտեսական խնդիրները կգժտեն Հայաստանին և Ռուսաստանին: Այս կապակցությամբ հարց ունեմ. արդյո՞ք Հայաստանում փոխվել է վերաբերմունքը ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի և ընդհանրապես Ռուսաստանի հանդեպ:

-Ես չգիտեմ' ով է այդպիսի հույսեր փայփայում: Դրանք անլուրջ հույսեր են: Հայաստանի և Ռուսաստանի միջև հարաբերությունները ռազմավարական, դաշնակցային են, որոնք անցել են ժամանակի փորձությունը, և հենց դա է բնութագրում մեր երկրների ղեկավարների միջև հարաբերությունները:

- Կարելի է ասել, որ Ռուսաստանը ձեր հավատարիմ դաշնակի՞ցն է:

- Այո, Ռուսաստանի հետ մենք ունենք սերտ դաշնակցային հարաբերություններ: Բայց, այնուհանդերձ, մենք ցանկանում ենք աշխարհի բոլոր երկրների հետ զարգացնել, ամրապնդել բարեկամական գործընկերությունը:

Որոշ երկրներ հավակնում են, թե ունեն ռազմավարական հարաբերություններ աշխարհի գրեթե բոլոր երկրների հետ: Նման բան դժվար թե հնարավոր է:

- Մենք ապրում ենք ճգնաժամային շրջանում, որը վերաբերում է և՛ տնտեսությանը, և՛ քաղաքականությանը, ինչի մասին է վկայում, մասնավորապես' հետխորհրդային տարածաշրջանում ազգային դրամների արժեզրկումը: Հայաստանում ասում են, որ հայերը հարստանում են բոլոր վայրերում, բացի իրենց Հայրենիքից: Արդյո՞ք այս արտահայտությունը համապատասխանում է իրականությանը:

- Դուք գիտեք, մեր ժողովրդի ⅔-ը ապրում է աշխարհի 100 երկրում: Ավելի շատ հայեր ապրում են արտասահմանում, քան Հայաստանում: Եվ բնականաբար ավելի շատ հաջողակ հայեր ապրում են արտասահմանում, քան Հայաստանում: Հայերը միշտ հայտի են եղել որպես լավ ձեռներեցներ, վաճառականներ և գործարարներ: Այնպես որ, կարելի է ասել, որ այդքան էլ մեծ տարբերություն չկա նրանում, թե հայերը ապրում են արտասահմանում, թե Հայաստանում:

Ճգնաժամը գլոբալ բնույթ ունի, վերաբերում է գրեթե ամբողջ աշխարհին: Եթե ձեռներեցությունը ճգնաժամ է ապրում, պատճառը այն չէ, որ այն հայկական է:

- Ինչպե՞ս է ազգային դրամի արժեզրկումն անդրադառնում հայերի կենսամակարդակի վրա:

- Իհարկե, ճգնաժամը ազդում է և Հայաստանի վրա, բայց ընդհանուր առմամբ, Հայաստանի կառավարության ջանքերի շնորհիվ հաջողվում է սանձել բացասական միտումները՝ որքան որ հնարավոր է:

- Հաղորդվում է, որ արտահանման ծավալները Հայաստանից Ռուսաստան, որը հանդիսանում է ձեր հիմնական առևտրային գործընկերը, կրճատվել են նույն ճգնաժամի պատճառով: Արդյո՞ք սա նշանակում է, որ Հայաստանը ստիպված է լինելու կողմնորոշվել դեպի այլ տարածաշրջաններ:

- Ռուսաստանը մեր առևտրային հիմնական գործընկերն է, հիմնական ներդրողը: Սակայն դրանով հանդերձ մենք զարգացնում ենք ակտիվ տնտեսական հարաբերություններ ԵՄ անդամ երկրների, այլ տարածաշրջանների և երկրների հետ: Ճգնաժամային իրավիճակների պատճառով կոնյունկտուրային մոտեցում ցուցաբերել, շարժվել այն ուղղությամբ, որտեղ փչում է քամին, չեմ կարծում, թե ճիշտ է:

- Ամեն դեպքում Հայաստանը բացառիկ երկիր է, որը հանդիսանում է ԵԱՏՄ անդամ և դրանով հանդերձ ԵՄ-ի հետ ունի արտոնյալ մաքսային ռեժիմ: Ըստ Ձեզ, հնարավո՞ր է' այս գործոնը դարձնի ձեր երկիրը տնտեսական միջնորդ Ռուսաստանի և ԵՄ միջև:

- Ես կարծում եմ, որ ո՛չ ԵՄ, ո՛չ Ռուսաստանը իրենց տնտեսական հարաբերությունների զարգացման համար միջնորդների կարիք չունեն: Մենք Եվրասիական միության անդամ ենք, միևնույն ժամանակ ունենք լավ տնտեսական հարաբերություններ ԵՄ երկրների հետ: Եվ եթե կան առավելություններ, ապա մենք, բնականաբար, կփորձենք օգտագործել այդ առավելությունները՝ ելնելով Հայաստանի շահերից, ինչպես նաև ելնելով մեր եվրասիական և եվրոպական գործընկերների շահերից:

- Իսկ կոնկրետ ի՞նչ է տալիս Հայաստանին անդամակցությունը Եվրասիական միությունում: Քանի որ շատերը արևմուտքում վախենում են դրանից:

- Չեմ կարծում, ճիշտ է գաղափարական երանգ տալ տնտեսական հարաբերություններին: Հայաստանի համար ռազմավարական նշանակություն ունի անդամակցությունը Եվրասիական միությանը, ինչը մեզ հնարավորություն է ընձեռում ավելի պարզեցված ձևով մուտք գործել պաշտպանված ապրանքաշուկաներ, Եվրասիական միության ծառայությունների միասնական շուկա, ներդրումներ բերել, ստեղծել արդյունաբերական և գյուղատնտեսական կոոպերացիաներ, առանց մաքսատուրքերի մուտք գործել ռեսուրսային բազա, ինչպես նաև ԵԱՏՄ տրանսպորտային միջանցքներ, դյուրացնել միգրացիոն ռեժիմը և այլն: Ես այդ ոլորտի մասնագետ չեմ, տնտեսագետ չեմ, բայց առավելություններն ակնհայտ են:

- Դուք միգուցե լսել եք ԵՄ-ի ծրագրի մասին համագործակցել Ադրբեջանի հետ էներգետիկայի' հատկապես գազի ոլորտում: Արդյո՞ք Ձեզ թվում է, որ ԵՄ չափից ավելի մեղմ է վերաբերում Ադրբեջանում մարդու իրավունքների խախտումներին, քանի որ ԵՄ ունի համագործակցության տնտեսական ծրագրեր Ադրբեջանի հետ: Նույնը վերաբերում է և Միացյալ Նահանգներին, չէ՞ որ ԱՄՆ նույնպես քննադատում է մարդու իրավունքների խախտումներն ամբողջ աշխարհում, իսկ Ադրբեջանի պարագայում, շատ մեղմ է վերաբերվում, քանի որ նույնպես առկա է գազի խնդիրը:

- Ադրբեջանն ունի սին պատրանքներ, թե իբր կարող է օգտագործել իր էներգետիկ հնարավորությունները' ընկերներ գնելու, ովքեր աչք կփակեն այդ երկրում մարդու իրավունքների խախտումների վրա: Սակայն ի՞նչ է իրականում տեղի ունենում: Մարդու իրավունքներով զբաղվող միջազգային կազմակերպությունները՝ եվրոպական և ոչ միայն, քննադատում են Ադրբեջանում մարդու իրավունքների աղաղակող վիճակը: Համաշխարհային ԶԼՄ-ները բնութագրում են Ադրբեջանին' որպես բռնապետական երկիր, նշում են այդ երկրում առկա լուրջ իրավախախտումների մասին: Դրանով հանդերձ ոչ ոք չի հերքում, որ Ադրբեջանն ունի մեծ էներգետիկ ռեսուրսներ: Այսինքն այն պատրանքը, թե հնարավոր է օգտագործել էներգետիկ ռեսուրսները ևս ինչ-որ բանի համար, շրջվել է հենց Ադրբեջանի դեմ:

- Այնուհանդերձ ԵՄ և ԱՄՆ բարձրաստիճան պաշտոնյաները այցելում են Բաքու և ունեն լավ հարաբերություններ Իլհամ Ալիևի հետ:

- Գիտեք, եղել են ժամանակներ, երբ տարբեր երկրների բարձրաստիճան պաշտոնյաներն այցելել են Լիբիա, հանդիպել են Քադաֆիի հետ, այցելել են Իրաք, հանդիպել Սադդամ Հուսեյնի հետ: Մենք գիտենք, թե ինչպես այդ ամենն ավարտվեց:

- 2010թ. Երևանում տեղի ունեցավ հայ-սլովենական գործարարական համաժողով, որին մասնակցեցին երկու երկրի տասնյակ գործարարներ: Արդյո՞ք մեր երկրների' Սլովենիայի և Հայաստանի միջև առկա է առևտրատնտեսական հարաբերությունների ներուժ:

- Իհարկե առկա է: Եվ մենք իմ այցի շրջանակներում խոսեցինք այդ մասին Սլովենիայի ղեկավարության հետ: Մենք պայմանավորվեցինք գործադրել հավելյալ ջանքեր այդ ներուժն օգտագործելու, երկու երկրների միջև առևտրատնտեսական կապերն ընդլայնելու համար:

- Շատ շնորհակալ եմ:

- Շնորհակալ եմ Ձեզ։

Զրույցը՝ Պոլոնա Ֆրելիխի