Հայոց ցեղասպանության հարցի նկատմամբ Նորվեգիայի որդեգրած պաշտոնական դիրքորոշումը հասցրել է դժգոհության առիթ դառնալ նորվեգացի տարբեր գործիչների շրջանում: Պատմաբան Բյորդ Լարսենը մեկն է այն նորվեգացիներից, ովքեր առաջին իսկ պահից խիստ քննադատեցին երկրի իշխանություններին, որոնք Թուրքիայի հետ հարաբերությունները չվատացնելու պատճառաբանությամբ պաշտոնապես հրաժարվեցին պետական մ ակարդակով մասնակցել Հայոց ցեղասպանության տարելիցի միջոցառումներին: Այս, ինչպես նաև Ցեղասպանության հարցում Թուրքիայի և միջազգային հանրության պատասխանատվության հարցի շուրջ «Արմենպրես»-ը զրույցել է նորվեգացի պատմաբանի հետ:

-Ինչպե՞ս կգնահատեք Նորվեգիայի պաշտոնական դիրքորոշումը Հայոց ցեղասպանության հարցում:

-Նորվեգիայի դիրքորոշումը շատ նման է մյուս եվրոպական և Թուրքիայի դաշնակից երկրների դիրքորոշմանը: Կառավարությունը պնդում է, որ այս հարցը քաղաքական գործիչների համար չէ, պատմաբանների համար է: Բնականաբար, սա ճիշտ չէ, քանի որ պատմաբաններն այս խնդիրն ինտենսիվորեն ուսումնասիրել են տասնյակ տարիներ և հստակ եզրակացության են եկել, որ դա ցեղասպանություն էր: Այդպիսով, Ցեղասպանության հարցն այսօր ավելի քան քաղաքական հարց է: Նորվեգիայի դիրքորոշումն, անշուշտ, այսօր հիմնված է «ռեալպոլիտիկի» վրա և այդպես է եղել երկար ժամանակ. ինչո՞ւ վատացնել հարա բերությունները Թուրքիայի հետ մի հարցի շուրջ, որը վաղուց է տեղի ունեցել և գրեթե մոռացված է: Պետք է հիշել նաև, որ Նորվեգիան չեզոք դիրքորոշում է ունեցել Առաջին աշխարհամարտի ժամանակ և դրան չի մասնակցել: Բացի այդ, մենք շատ փոքր հայկական սփյուռք ունենք: Սա է այն մշակութային հենքը, որը պետք է հաշվի առնել՝ հասկանալու Նորվեգիայի դիրքորոշումը:

-Փոխհատուցման հարցը կարևոր տեղ է զբաղեցնում միջազգային իրավունքում: Ի՞նչ քայլեր պետք է ձեռնարկի Թուրքիան Հայոց ցեղասպանության հարցում իր պատասխանատվությունը ստանձնելու գործում:

-Սա այն ոլորտը չէ, որտեղ ես մասնագիտացած եմ, քանի որ ես պատմաբան եմ, և ոչ թե իրավաբան: Ընդհանուր առմամբ, ես ենթադրում եմ, որ փոխհատուցման հարցն իրականում անհանգստացնում է Թուրքիային: Եվ դա կարող է լուրջ խոչընդոտ լինել ճանաչման հարցում առաջընթաց գրանցելու համար: Մյուս կողմից, իհարկե փոխհատուցման պահանջները կսկսեն առաջադրվել, եթե թուրքերը ճանաչեն Ցեղասպանությունը (ինչը, կարծում եմ, առաջիկայում նրանք չեն անի):

-Ի՞նչ քայլեր պետք է ձեռնարկվեն հետագա ցեղասպանությունները կանխելու համար:

-Ամենակարևորը՝ Ցեղասպանության մեղավորները կամ նրանց կատարած հանցագործությունները պետք է դատապարտվեն: Ցեղասպանությունը չպետք է մոռացության մատնվի: Եվ ցեղասպանությունները, ինչպես Հայոց ցեղասպանությունը, չպետք է լինեն միջազգային առուծախի առարկա: Երկրորդը, մենք պետք է ունենանք ավելի ուժեղ միջազգային հասարակություն, որը կարող է միջամտել, երբ ցեղասպանական դեպքեր են պատահում: Անկեղծ ասած, ես համոզված չեմ, որ ՄԱԿ-ն այս հարցում հաջողության կարող է հասնել: Համենայն դեպս, կառույցը չի եղել անցյալում: Նայեք Դարֆուրին, Ռուանդային: Երբ սերբերը ցաղասպանական վայրագություններ էին գործում բոսնիացիների դեմ, այդ ՆԱՏՕ-ն էր, որ աշխատանքներ էր տանում: Ես հետաքրքիր եմ համարում Ռոբերտ Կագանի «Ժողովրդավարությունների լիգա»-ի գաղափարը: Կագանի խոսքերով. «Աշխարհի ժողովրդավարությունները կարող էին գործելու ընդհանուր պատճառներ ստեղծել մարդասիրական աղետների ժամանակ այն դեպքում, երբ ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհուրդը չկարողանար հասնել միաձայնության»:

-Մարդկության դեմ գործված մեծագույն հանցագործության 100-րդ տարելիցին ընդառաջ' ո՞րն է Ձեր կոչը Նորվեգիայի ժողովրդին և միջազգային հանրությանը:

-Ես կոչ եմ անում Նորվեգիայի ժողովրդին և միջազգային հանրությանը ուսումնասիրել պատմությունը: Այնտեղ իսկական գժանոց է: Նորվեգիան աշխարհի ամենահարուստ երկրներից է՝ բարեկեցիկ պետականությամբ, որը հոգ է տանում ամեն մեկի մասին՝ օրորոցից մինչև գերեզման: Դա մեզ պատմականորեն համր է դարձնում, և մենք թերագնահատում ենք վտանգավոր գաղափարների և կրոնի ուժը: Հայոց ցեղասպանությունն այդ ամենի կենդանի ապացույցն է: Կենդանի ապացույցն այն բանի, թե ինչպես է պատմությունը որս անում մեր բոլորի վրա: Հայոց ցեղասպանության ճանաչումը պետք է ամեն մարդասերի պարտականությունը լինի:

-Առաջիկայում Հայաստան այցելելու ծրագրեր ունե՞ք:

-Այո, անշուշտ: Ես պատիվ եմ ունեցել Կոպնեհագենում Հայաստանի դեսպանի կողմից ապրիլին հրավիրվել Երևան' 100-րդ տարելիցի միջոցառումներին: Դա կլինի իմ առաջին այցելությունը Հայաստան: Ես չեմ կարող նկարագրել, թե ինչ անհամբերությամբ եմ սպասում դրան և ինչ կարևոր հանգամանքներում:

Հարցազրույցը Արաքս Կասյանի