Հարցազրույց 1991-96 թթ. ՀՀ արդարադատության նախարար Վահե Ստեփանյանի հետ
- Պարոն Ստեփանյան, Դուք ժամանակին աշխատել եք Հրանտ Բագրատյանի գլխավորած կառավարությունում, ինչպե՞ս եք վերաբերվում նրա թեկնածության առաջադրմանը նախագահական ընտրություններում:
- Ես ծանոթ եմ իր նախընտրական ծրագրին, նորմալ և շատ կոնկրետ ծրագրեր է ներկայացնում: Ընդհանուր առմամբ' դրական եմ վերաբերվում:
- Իսկ աջակցելո՞ւ եք նրան որևէ կերպ:
- Ես քաղաքական դաշտում չկամ ոչ մի կերպ և միշտ աշխատել եմ չլինել:
- Իսկ ընդհանրապես հետևո՞ւմ եք նախընտրական և քաղաքական գործընթացներին:
- Այո՛, հետևում եմ' կողքից:
- Եվ ի՞նչ կարծիք ունեք առաջադրված թեկնածուների վերաբերյալ և արդյո՞ք հնարավոր համարում եք ընդդիմադիր թեկնածուներից որևէ մեկի հաջողությունն այս իրավիճակում:
- Ես համարում եմ, որ ունենք 4 լուրջ և 4 անհասկանալի թեկնածուներ, որոնցից մեկն արդեն դուրս եկավ, ուրեմն մնացին 4 լուրջ և 3 երկրորդական, անհասկանալի թեկնածուներ: Ես մի բան գիտեմ, որ որպես կանոն' աշխարհի բոլոր երկրներում երկրորդ ժամկետին գործող նախագահի վերընտրվելու շանսերն օբյեկտիվորեն շատ մեծ են լինում: Որքան ես գիտեմ, ընդամենը երկու բացառություն է եղել. մեկը եղել է Ֆրանսիայում Սարկոզիի դեպքը, երբ պարտվեց Օլանդին, և ևս մեկը եղել է Միացյալ Նահանգներում, երբ գործող նախագահը չի կարողացել վերընտրվել երկրորդ ժամկետին: Ուրեմն կա մի օբյեկտիվ օրինաչափություն, որն, ըստ էության, բոլոր տեղերում է աշխատում, այդ պատճառով՝ կարծում եմ, որ գործող նախագահի հնարավորությունները միանշանակ բարձր են:
- Իսկ դա պայմանավորված է իշխանության հզորությա՞մբ, վարչական ռեսուրսների տիրապետմա՞մբ, թե՞ այլ գործոններով:
- Ոչ, ոչ, գիտեք, երբ ես ասացի, ես ընդգծեցի, որ աշխարհի բոլոր երկրներում է այդպես, ես հղում տվեցի միջազգային փորձին և նշեցի Ֆրանսիայի ու ԱՄՆ-ի նման կայացած ժողովրդավարական երկրները, որտեղ այդ օրինաչափությունը նույնպես գործում է:
– Բայց ամեն դեպքում, կարծես թե, մեզ մոտ մի փոքր այլ իրավիճակ է, այդպես չէ՞:
- Ի՞նչ իմաստով:
- Թեկուզ ժողովրդավարության զարգացած լինելու առումով:
- Իհարկե, պարզ է, որ այլ իրավիճակ է, բայց այդ օրինաչափությունը գործում է նաև բոլոր հետխորհրդային երկրներում: Ես, այսպես ասած, դա համամարդկային օրինաչափություն եմ համարում:
- Թեկնածուներից Պարույր Հայրիկյանը հայտարարեց, որ, եթե մյուս երկու թեկնածուները' Րաֆֆի Հովհաննիսյանը և Հրանտ Բագրատյանը, միավորվեն, ապա իրենք 3 թեկնածուներով կարող են ստանալ մոտ 80 տոկոս և հաղթել առաջին փուլում: Որքանո՞վ եք սա հավանական համարում:
- Առաջինը' չեմ կարծում, որ նրանք իսկապես կարող են միավորվել, երկրորդը' չեմ կարծում, որ միավորման դեպքում նրանք կկարողանան այդ տոկոսները հավաքել: Ես գտնում եմ, որ ամեն դեպքում այս անգամ առաջին փուլով ավարտվելու է:
- Այսօր' դեռ ընտրություններից առաջ, շատ են կանխատեսումները, որ ընտրությունները, միևնույն է, կեղծվելու են:
- Ես մտածում եմ, որ այս անգամ ընտրակաշառք չի լինելու, որովհետև իմաստ էլ չունի: Իմ համոզմունքն է, որ կաշառք բաժանում են այն ժամանակ, երբ պետք է, հիմա իմ կողմից նշված պատճառներով անհասկանալի է' ինչո՞ւ պիտի կաշառք տան:
- Իսկ այն երեք ընդդիմադիր ուժերը' ՀԱԿ-ը, «Բարգավաճ Հայաստանը» և Դաշնակցությունը, որոնք չմասնակցեցին ընտրություններին, ըստ Ձեզ, ճի՞շտ վարվեցին, օրինակ' Լևոն Տեր-Պետրոսյանի չառաջադրվելը ճի՞շտ քաղաքական քայլ եք համարում:
- Գիտեք, ինձ թվում է' կոնկրետ Տեր-Պետրոսյանը շատ լավ հասկացել է այն օրինաչափությունը, որի մասին ես նշեցի, որովհետև Ռոբերտ Քոչարյանի երկրորդ առաջադրման ժամանակ նույնպես' 2003 թվականին, նա չառաջադրվեց: Կարծում եմ' և՛ նրա համար, և՛ ինձ համար միանգամայն պարզ է, որ գործող նախագահը երկրորդ ժամկետին ընտրվելու խնդիր, որպես կանոն, չի ունենում: Եվ նորից կրկնում եմ' պատճառը ո՛չ ռեսուրսների, ո՛չ էլ ընտրակաշառքի մեջ է, միգուցե ինչ-որ սոցիալ-հոգեբանական խնդիր կա:
- Իսկ, ըստ Ձեզ, վերոհիշյալ թեկնածուներն ընդհանրապես ձգտում ունե՞ն համախմբման, թե՞ պարզապես վարում են քարոզարշավ:
- Ես չեմ հասկանում, երեք հոգով համախմբվում են, որ ի՞նչ անեն: Իսկ ինչո՞ւ, ասենք, նույն Հայրիկյանը չի համախմբվում Սերժ Սարգսյանի հետ, կամ Հրանտ Բագրատյանը' Սերժ Սարգսյանի հետ: Եթե անկեղծ խոսենք, ես ավելի ճիշտ կհամարեմ Հրանտ Բագրատյանի համախմբումը Սերժ Սարգսյանի հետ:
- Հրանտ Բագրատյանն ընդդիմադիր է և գաղափարական հակադրություններ ունի Սերժ Սարգսյանի հետ, ինչո՞ւ նա պետք է միանա Սերժ Սարգսյանին:
- Գիտեք, ծրագրի շուրջ են համախմբվում, ոչ թե անձերի:
- Հրանտ Բագրատյանը նաև ծրագրային լուրջ հակասություններ ունի Սերժ Սարգսյանի հետ և խիստ քննադատության է ենթարկում գործող իշխանությանը:
- Միշտ էլ կարելի է քննադատության հետ մեկտեղ՝ գտնել համաձայնության եզրեր: Ես ուղղակի չեմ հասկանում' ինչո՞ւ Հայրիկյանը կարող է համախմբվել Բագրատյանի հետ, իսկ Բագրատյանը չի կարող Սերժ Սարգսյանին միանալ: Դրանք ուղղակի հռետորաբանության խնդիրներ են:
- Իսկ Հայրիկյանի դեմ կատարված մահափորձից և դրա շուրջ կատարված զարգացումներից ինչպիսի՞ տպավորություն ստացաք:
- Ես չեմ կարող վարկածներ առաջ քաշել:
- Իսկ այն, որ մահափորձից հետո նա միանգամից խոսեց ռուսական «КГБ»-ի մասին, հայտարարեց, որ քիլլերը չուներ հայկական դիմագծեր, սակայն ԱԱԾ-ի կողմից ձերբակալված կասկածյալները, մեղմ ասած, ակնհայտ հայկական դիմագծերով էին: Այս մասին ի՞նչ կարծիք ունեք:
- Դե, Հայրիկյանն արդեն մեկնաբանել է դա, ասել է'«ես շփոթմունքի մեջ էի գցում…», այսինքն՝ նախաքննության ինչ-որ սուբյեկտի դեր էր կատարում, ինչ-որ տեղ շփոթեցնում էր, որպեսզի գործը հեշտ բացահայտվեր: Ես իր բացատրությունն եմ ասում:
- Եկեք վերադառնանք թեկնածուների նախընտրական ծրագրերին: Դրանցից ո՞րն է ավելի շատ Ձեզ դուր եկել:
- Գիտեք, ես ծրագրերին այդքան էլ ծանոթ չեմ, ավելի շատ ծանոթ եմ երկուսի' Բագրատյանի և գործող նախագահի ծրագրերին մի պարզ պատճառով, որ Բագրատյանն ամեն անգամ շատ մանրամասն ներկայացնում է իր ծրագրերը, իսկ գործող նախագահինն էլ՝ այն պատճառով, որ տեսնում ես ելույթները, հիմնական անելիքները, ավելի կոնկրետ տպավորություն է ստեղծվում: Իսկ մյուս երկուսի' Հայրիկյանի և Րաֆֆի Հովհաննիսյանի ծրագրերից ես հստակ պատկերացում չունեմ: Այսինքն' 7 թեկնածուներից ես առանձնացնում եմ այդ 4-ին, նրանցից էլ' 2-ին, որովհետև ավելի լավ պատկերացում ունեմ նրանց ծրագրերի մասին:
- Իսկ ի՞նչ կասեք Անդրիաս Ղուկասյանի մասին: Օրինակ' Պարույր Հայրիկյանը նույնիսկ նրա անունը նշել է' որպես «միացյալ թեկնածու»:
- Անդրիաս Ղուկասյանին… չգիտեմ: Կարող է' մարդ շատ ակտիվ քաղաքացի լինել և այլն, բայց նախագահ լինելը երևի նաև այլ հատկանիշներ է պահանջում: Որպեսզի հասկանալի լինի, ասեմ' մի օր խոսում էի Արշակ Սադոյանի հետ, ով նախագահ էր ուզում դառնալ, ասացի' «լսի՛, դու նախագահ չպետք է դառնաս, որովհետև դու քո էությամբ ընդդիմադիր ես, եթե ընտրվես էլ, դու քո դեմ ես սկսելու գործել»: Ասաց'«հա, ճիշտ ա»: Հիմա Ղուկասյանը քաղաքացիական հասարակության ակտիվ անդամ է, բայց նախագահ լինելու համար շատ այլ հատկանիշներ են պետք: Ես, իմիջիայլոց, կասկածում եմ, որ այդ հատկանիշներն ունի նաև Հայրիկյանը. չնայած ես նրան հարգում եմ, հարգում եմ նրա դերն այս երկրի կյանքում' ինչ եղել է, հիմնականում անցյալում է, բայց նրան էլ ես չեմ պատկերացնում նախագահի դերում: Րաֆֆի Հովհաննիսյանին ես կպատկերացնեի լավ նախագահ, եթե մեզ մոտ լիներ խորհրդարանական հանրապետություն:
- Իսկ Բագրատյանին տեսնո՞ւմ եք նախագահի դերում:
- Բագրատյանին ավելի շատ եմ տեսնում այդ դերում:
- Իսկ քվեարկելո՞ւ եք Բագրատյանի օգտին:
- Ես չեմ կարող ասել' ում օգտին եմ քվեարկելու: Ոչ թե գաղտնիք եմ պահում, այլ պարզապես դեռ հետևում եմ:
