Lragir.am. Իրանը վա-բանկ է գնում
Վերջին 20 տարիներին Հարավային Կովկասի վերաբերյալ Իրանի դոկտրինը նվազագույնը երեք անգամ փոխվել է: Ադրբեջանի մասով, Իրանը նրա աբսորբցիայից անցել է մասնատման նպատակին: Իրանը մանրամասն ուսումնասիրել է Արեւմուտքի, Թուրքիայի ու Ռուսաստանի հնարավոր արձագանքները Ադրբեջանի վերաձեւման գաղափարի հանդեպ:
Միեւնույն ժամանակ, Իրանը բախվել է Հարավային Կովկասում արմատական փոփոխությունների հարցում Ռուսաստանի կտրուկ անհամաձայնությանը, ընդ որում, ոչ Ադրբեջանի հանդեպ համակրանքի, այլ սեփական շահերի պաշտպանության պատճառով: Ռուսաստանը 1990-ականներին եւ 2000-ականների առաջին կեսին ակնհայտորեն շահագրգռված չէր Հարավային Կովկասում եւ ընդհանրապես որեւէ տարածաշրջանում սահմանների փոփոխությամբ:
Ներկայում Իրանի մտադրություններն ավելի որոշակի են դարձել, եւ նա գործնականում արդեն ուշադրություն չի դարձնում այլ պետությունների դիրքորոշումներին եւ առավել եւս միջազգային հանրության կարծիքին: Իրանում Ադրբեջանին ատում են Իսրայելից ավելի, եւ իրանցիների մոտ կասկած չկա Ադրբեջանը ոչնչացնելու տոտալ պայքարի անհրաժեշտության հարցում:
Իրանը վաղուց է մշակել Ադրբեջանի մասնատման, իսկ գործնականում՝ որպես պետություն ոչնչացնելու մի շարք սցենարներ: Ընդ որում, հավաքվել է համընդհանուր դոսյե Ադրբեջանի տասնյակ հազարավոր քաղաքացիների վերաբերյալ, այդ թվում՝ իշխանության բարձրագույն էշելոնից, ինչն անհրաժեշտ է նպատակին հասնելու համար: Տեղերում, այսինքն Ադրբեջանի տարածաշրջաններում աշխատանք է տարվում տեղական իշխանության բոլոր մակարդակներում վարչական դիրքեր գրավելու ուղղությամբ:
Իրանի զինված ուժերի, այդ թվում հրթիռային տեխնիկայի, Կասպից ծովում ռազմածովային ուժերի, հակաօդային պաշտպանության միջոցների զարգացումը տեղի է ունենում Ադրբեջանի քաղաքական եւ տնտեսական կենտրոններին հարվածներ հասցնելու խնդիրների հաշվառմամբ: Իրանն արդեն ձեռնամուխ է եղել Ադրբեջանի դեմ տոտալ պայքարի իրականացմանը, եւ «հայկական» ուղղությամբ Ադրբեջանի ակտիվության նվազումը պայմանավորված է Իրանի կողմից սպառնալիքով:
Բացի այդ, Թուրքմենստանը, որը փորձում է գրավել չեզոք դիրք, այնուամենայնիվ բավական տեղեկացված է Ադրբեջանի հարցով Իրանի մտադրությունների մասին եւ կփորձի օգտվել դրանից:
Իրանը ուսումնասիրում է Ղարաբաղյան պատերազմի փորձը, այդ թվում քաղաքական հետեւանքները, եւ փորձում է դա կիրառել Ադրբեջանի մասնատման գործում:
Արեւմուտքի երկրներում աշխատող իրանական ծագման փորձագետները վստահ են, որ ցանկացած սցենարի պարագայում Արեւմուտքը չի միջամտելու, իսկ Թուրքիան, փորձելով մտնել խաղի մեջ, կկանգնի տարածաշրջանային մեծ պատերազմի հեռանկարի առջեւ: Արդյոք դրանում շահագրգռված կլինի ՆԱՏՕ-ն, որի դիրքորոշմանը մենք հնարավորություն ունեցանք հետեւել Սիրիայում: Ռուսաստանը ներկայում նույնիսկ չի էլ մտածելու միջամտության մասին եւ նպաստելու է Ադրբեջանի մասնատմանը:
Ներկայում իսրայելա-ադրբեջանական քարոզչությունը փորձում է ԱՄՆ ուշադրությունը սեւեռել տվյալ իրողությունների ու սպառնալիքների վրա, սակայն ամերիկացիները բավարար տեղեկություններ ունեն այդ հարցում եւ ենթադրում են միջամտություն միայն այն դեպքում, եթե սպառնալիքներ լինեն նավթագազային համալիրի համար: Այս կապակցությամբ, իրանցիներն ուսումնասիրում են նաեւ ռուս-վրացական պատերազմի փորձը, երբ Ռուսաստանը թույլ չտվեց հարվածներ «հարավկովկասյան միջանցքին»:
Այն ժամանակ, երբ Թուրքիան փորձում է տիրանալ Արաքսի վերին հոսանքի ռեսուրսներին, Իրանը փորձում է վերահսկողություն սահմանել Արաքսի ստորին մասի ռեսուրսների վրա: Ընդ որում, նախեւառաջ, դրանում շահագրգռված է Իրանի հյուսիս-արեւմուտքի բնակչությունը:
Իրանի դեմ Իսրայելի ագրեսիայի դեպքում Իսրայելն ու նրա մերձավոր գործընկեր Ադրբեջանը կդառնան իրանական զինված ուժերի հարվածների թիրախ: Սակայն, ներկայում գլխավոր խնդիրն Ադրբեջանը ներսից անդամահատելն է: Իրանցիները դա համարում են լիովին հնարավոր եւ հեռանկարային խնդիր: Այս խնդրի շրջանակներում մշակվել է Ադրբեջանի մասնատման քաղաքական դոկտրին:
Հարավային Կովկասի վրա կախվել է մեծ պատերազմի սպառնալիքը: Ինչի՞ արդյունքում է դա հնարավոր դարձել: