Հայ-ադրբեջանական եւ ղարաբաղա-ադրբեջանական սահմանի լարվածությունը քաղաքագետ Լեւոն Մելիք-Շահնազարյանն առաջին հերթին պայմանավորում է Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցով: Ըստ քաղաքագետի, այդ կերպ Ադրբեջանը միանգամից մի քանի խնդիր կլուծի: «Արմենպրես»-ը ներկայացնում է քաղաքագետի հետ:

-Սահմանային աննախադեպ լարվածությամբ է սկսվել տարին եւ արդեն մեկ ամիս է' շարունակվում է: Որքանո՞վ է տեղին նման լարվածությունը որեւէ տոնով կամ օրով պայմանավորելը:

-Հունվարյան լարվածությունը պայմանավորել ինչ-որ օրերով' սխալ է: Նման բաներ եղել են, բայց այս տարի էական փոփոխություն է սկսվել: Փոխվել է իրավիճակը: Այս տարի Հայաստանը կլինի միջազգային մամուլի կենտրոնում' պայմանավորված Հայոց ցեղասպանության տարելիցով: Հենց այդ պատճառով էլ Ադրբեջանը Հայաստանի համար սեւ փիար է պատրաստել' նպատակ ունենալով մի քանի խնդիր լուծել: Սահմանին սադրանքներ հրահրելով' Ադրբեջանը ցույց է տալիս, որ իր խնդիրը ոչ թե Արցախի ինքնորոշված ժողովրդի հետ է, այլ Հայաստանի հետ, որն իբր հարձակվել, «գրավել» է այդ տարածքը: Այդ կերÕ º նա փակում է Արցախի հարցը, եւ Արցախը դառնում է ոչ թե մի պետություն, որ ինքնորոշման իրավունքի հիման վրա է ստեղծվել եւ զարգանում, այլ Հայաստանը գրավել է Ադրբեջանից: Հետեւաբար, երկրը, որը «հարձակվում» է, «գրավում» եւ «օկուպացնում» է մեկ այլ երկիրը, մխիթարանքի, օգնության կարիք չունի եւ ագրեսոր պետության հետ սգալ չի կարելի: Երկրորդ խնդիրն այն է, որ Ադրբեջանը Թուրքիայից ոչ պակաս վախենում է Ցեղասպանության ընդհանուր ճանաչման գործընթացից: Հայոց ցեղասպանությունը, որ Թուրքիայում սկսվել է դեռեւս է 19-րդ դարի վերջին, 1918 թ. անցել է սահմանն ու Ադրբեջանի Հանրապետություն հռչակված տարածքում շարունակվել: 1918-1920թթ. այդ տարածքում մորթվել է մոտ 250 հազար հայ:

Ադրբեջանը շատ լավ հասկանում է, որ այդ հարցը վաղ թե ուշ բարձրանալու է: Կան բազմաթիվ գրքեր, փաստաթղթղեր այդ հարցի վերաբերյալ: Ադրբեջանը շատ լավ հասկանում է, թե այդ հարցի բարձրացումն ինչի կբերի: Երրորդ խնդիրն այն է, որ թվում է, թե Ադրբեջանը Արեւմուտքի հետ շատ վատ հարաբերությունների մեջ է, սակայն իրականում դա թվացյալ է: Ադրբեջանն առեւտրի մեջ է Արեւմուտքի հետ եւ այս առեւտրով փորձում է մի քանի ուղղությամբ ճնշել Արեւմուտքին իր համար դիվիդենտներ ստանալու համար: Նախ, Ադրբեջանը տարատեսակ կոմպրոմատներ է հավաքում Արեւմուտքի քաղաքական գործիչների դեմ, սպառնում է նրանց իր գազի եւ նավթի մատակարարման դադարեցմամբ: Հատկապես հիմա, երբ ՌԴ-ի հետ էներգետիկ հարցոմ Եվրոպան լուրջ խնդիրներ ունի, Ադրբեջանը փորձում է սպառնալ Արեւմուտքին, ինչը շատ լուրջ է: Սա հունվար ամիսը չէ, սա 2015վականն է, մենք պետք է սա հասկանանք: Սա շարունակական կլինի այնքան, քանի դեռ արժանի պատասխան չլինի:

-Մեկ ամիս է սահմանին լարվածությունը չի հանդարտվում: Կողմերը կորուստներ ունեն, սակայն միջագային կազմակերպություններն այդպես էլ համապատասխան հայտարարությամբ եւ գործողությամբ հանդես չի գալիս, եւ սա առաջին դեպքը չէ: Որքանո՞վ է արդարացված սպասել միջազգային կազմակերպությունների հայտարարություններին եւ ակնկալել նրանց կողմից որեւէ լուրջ գործողություն:

-Դա մեր ժողովրդի բնավորությունն է: Մենք միշտ խուսափել ենք պատերազմից: Մենք հոյակապ զինվոր ենք, աշխարհում հայի նման զինվոր չկա, բայց մինչ այդ հույսը դնում ենք բոլորի վրա, մտածում ենք' կգան, չեն թողնի, կխանգարեն, կարգելեն հարձակվողին, սակայն երբ դանակը հասնում է ոսկորին եւ տեղ չկա նահանջելու, սկսում ենք կռվել եւ կռվում ենք հրաշալի: Հիմա նույն վիճակն է:

-Փաստորեն պատմությունից դասեր չենք քաղում:

-Էթնիկական հիշողությունը շատ կարճ է: Առանձին անհատի հիշողությունն ավելի երկար է, քան ամբողջ ազգինը մեկտեղ է: Ճանաչելով մեր բանակը, անսահման վստահություն ունեմ մեր բանակի հանդեպ ու որքան դանակը հասնում է ոսկորին, այնքան ագրեսորի հանդեպ պատասխանն ավելի ուժգին է լինելու: Բայց այսօր մենք այն դերն ենք ստանձել, որը բազմիցս մեզ խանգարել է. դա օտարի արձագանքին սպասելն է: Միջազգային հանրությունը թքած ունի, թե այստեղ ինչ է կատարվում: Նրան չի հետաքրքրի այնքան ժամանակ, քանի դեռ այս իրավիճակը չի վնասում նրա շահերին: Երբ սկսի վնասել' կգա, կխոսի, կխառնվի:

-Այսինքն հետեւենք ժողովրդական ասացվածքին' եղունգ ունես գլուխդ քորի:

-Միանշանակ, ու այստեղ հարցն այն է, որ մենք ոչ միայն եղունգ ունենք, որ կկարողանանք մեր գլուխը քորել, այլեւ թշնամու գլուխը պոկել: Այսպես է իրավիճակը, հետեւաբար, սպասել, թե ով ինչ հայտարարություն կանի' անիմաստ է:

-Ըստ ձեզ' այդ ժամանակը ե՞րբ է գալու:

-Թե՛ մենք, թե՛ Ադրբեջանը հայտնվել ենք մի բարդ իրավիճակում, երբ հասկանալի է, որ պատերազմ սկսողը կարող է պատժվել: Եթե մենք հակահարված ենք տալիս եւ ոչնչացնում ենք 20-25 զինվոր, դա դեռ պատերազմ չէ: Ավելի լուրջ եւ կոշտ գործողությունների չի կարելի դիմել, քանի որ ավելի լուրջը դա արդեն պատերազմի վերսկսում է նշանակում, իսկ ինչպես նշեցի' ագրեսորները միշտ խիստ են պատժվում:

-Այդ դեպքում այս խնդրի լուծումը ինչպե՞ս եք տեսնում:

-Լուծումն այդ 25-50 զինվորին ոչնչացնելու մեջ է: Եթե նրանց յուրաքանչյուր ակտիվացման դեպքում այդքան ադրբեջանցի զինվոր ոչնչացնենք, նրանք արյունաքամ կլինեն:

-Այո, բայց մենք էլ ենք կորուստներ ունենում:

-Այո, ճիշտ եք: Այստեղ տեղին է հիշատակել, որ այն տղամարդը, ով հագնում է զինվորի համազգեստ, պետք է պատրաստ լինի ոչ միայն կռվելու եւ սպանելու, այլեւ մեռնելու: Չի լինում, որ միայն քեզ են ոչնչացնում, լինում է, որ քեզ էլ են ոչնչացնում: Սա շատ ցավալի է եւ մենք այսպես ապրել ենք հազարամյակներ եւ կարողացել ենք ապրել: Որքան ուժեղ եւ համախմբված եղանք այնքան քիչ կորուստներ կունենանք:

ՀԱՍՄԻԿ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ